De stand in chipland – ervaringen met de chipkaart
deel 29; augustus 2013 - 

De chip in de komkommertijd

Chipfoto's in dit artikel uit archief De digitale reiziger

Maandenlang was het in de media stil geweest rondom de OV-chipkaart. Tot in de komkommertijd, toen het op mijn site zo vaak besproken stukje plastic plotseling prominent in het nieuws kwam.

Dat was vooral de verdienste van een collega-OV-Internet-hobbyist, die van de OV-nieuwssite Treinreiziger.nl. Hij gooide op 5 augustus de knuppel in het hoenderhok met een bescheiden, doch veelzeggend onderzoekje naar de stijging van het kilometertarief in het stads- en streekvervoer. 

Alle kwaliteits-, zowel als flutkranten pikten het op, en het stond pontificaal op de voorpagina’s: in niet veel meer tijd dan twee jaar was de kilometerprijs in sommige concessiegebieden met tientallen procenten gestegen.

Opvallend zijn de verschillen per regio. De vervoersregio’s kunnen niets veranderen aan het basistarief, dat landelijk wordt vastgesteld. Men moet het dus, als men de reiziger een poot wil uittrekken, wel zoeken in de prijs per kilometer.

De regio Haaglanden spande de kroon met 47%. Niet waar, toeterde dit stadsgewest, als door een wesp gestoken: het was ‘slechts’ 26%. Treinreiziger.nl had een foutje gemaakt. Men had de prijs van een normale stadsrit per bus of tram uit 2011 vergeleken met die van een rit per Randstadrail naar Zoetermeer anno 2013. Maar het is op zich natuurlijk al belachelijk dat je in één en hetzelfde voertuig in één en dezelfde vervoersregio meer betaalt voor een kilometer buiten de stad dan één daarbinnen.

Ons was ooit beloofd, dat de prijzen niet verhoogd zouden worden gedurende de eerste jaren na verplicht worden van de chipkaart (landelijk in 2011, maar in sommige gebieden al eerder). Maar feitelijk is de tariefsverhoging nog veel extremer dan blijkt uit de tabel van Treinreiziger.nl. Die chiptarieven in 2011 lagen gemiddeld al zo’n 15% hoger dan die van de toen net afgeschafte strippenkaart.

Welke sector kan zich permitteren om zijn klanten zo schaamteloos kaal te plukken? Het zal nooit blijken uit officiële cijfers, maar het OV in Nederland  is in ieder geval een flink percentage van zijn klanten kwijtgeraakt, die de chipkaart te duur of te onhandig vonden.

Een week later sloeg Treinreiziger.nl opnieuw toe. Dit maal door 'bronnen' die het nieuwe nieuwsfeit ook in de oren van De Telegraaf hadden gefluisterd. Nieuws was het eigenlijk niet eens. Al veel langer was bekend dat ongeveer 1% van de reizigers vergeet uit te checken en daarmee zijn borg verspeelt (4 euro in bus of tram, 10 à 20 euro in de trein). Maar die bronnen hadden nu begroot, dat door de OV-bedrijven in Nederland zodoende elk jaar 30 miljoen euro verdiend wordt.

Die 1% komt aardig overeen met mijn eigen reiservaringen; ook ik zie op mijn reisoverzicht op Mijn OV-chipkaart tot mijn ergernis in zo 1 op de 100 gevallen dat de uitcheckinformatie ontbreekt. En ben ik dan zelf vergeten uit te checken, of was er een storing van de chiplezer? Ook dat kan ik me dan meestal niet meer te binnen brengen, een paar weken later. De meeste reizigers kijken helemaal nooit naar dat overzicht, of nemen bij een ontbrekende uitcheck niet de moeite om zich heen te worstelen door een ingewikkelde en tijdrovende restitutieprocedure.

Vanzelfsprekend haastten de vervoersbedrijven zich, te roepen dat die 30 miljoen niet klopte, en het in werkelijkheid maar om een fractie van dat bedrag ging. Maar uitgaande van het aantal per chip afgerekende OV-ritten, en 1% daarvan, en de genoemde borg-bedragen, kom je toch wel op een som in die orde van grootte.

Waar gaat dat geld heen? Het is met nevelen omhuld. Maar een tip van de sluier werd opgelicht door niemand minder dan Manu Lageirse. Hij is de big boss van Veolia Transport Nederland, en tevens Voorzitter van de Vereniging voor Regionale Spoorvervoerders, bestuurder van de FMN (Federatie Mobiliteit Nederland) en vast nog wel een paar van zulke dingen; een van de machtigste lieden uit OV-land, bij wiens marionettenstokje veel touwtjes samenkomen. Een knappe, wat artistiekerige jongen, als ik mijn oordeel beperk tot zijn uiterlijke verschijning.

Ik heb het vooroordeel dat dit slag mensen wel gáát over het OV, maar niks snapt van de klanten die hun bussen, treinen, trams en metro bevolken. Bij Manu lijk ik me daarin toch vergist te hebben. Hij snapte deze zomer ineens, wat OV-reizigers al jarenlang ervaren hebben, en op deze site al jarenlang gezegd wordt. Lageirse zag plotseling het grote licht: de OV-chipkaart is een onhandig onding.

Opmerkelijk genoeg ontdekte hij dat pas toen hij tijdens een buitenlandse vakantie met het OV reisde, en zag dat het de toerist daar veel gemakkelijker werd gemaakt dan in ons land. Het zou helemaal niet gek zijn als zulke mensen ook in Nederland zelf eens met het OV zouden reizen, al past de leasebak met chauffeur natuurlijk beter bij hun status.

Lageirse geeft van zijn verbluffende inzichten blijk in een artikel op zijn site, getiteld ‘Mijn OVChip challenge’. De ‘challenge’ voor de reiziger bestaat er vooral uit, zijn geld terug te krijgen bij niet (kunnen) uitchecken; die procedure is een ramp, vindt nu ook de CEO.

Het probleem met de chipkaart zit hem in dat uitchecken, dat je zo gemakkelijk vergeet. Vrijwel alle nadelen hebben daar mee te maken. In de meeste landen waar elektronische betaalsystemen gebruikt worden, check je dan ook alleen maar in, en is er blijkbaar een soort eenheidstarief. Uitchecken zal je soms je vergeten, het zal soms onmogelijk zijn door een technische storing; je weet ook niet op voorhand wat je reis kost. 

Verder hekelt de bobo het ondoorzichtig woud van verschillende tarieven en de overstapproblemen tussen verschillende spoorwegmaatschappijen (waaraan tussen haakjes ook zijn treinmaatschappij Veolia natuurlijk mede schuldig is; de commissie Meijdam, ter bevordering van de eenheid tussen verschillende spoorwegexploitanten, werd onlangs onverrichter zake ontbonden).

‘Bij overgangen van voertuig op voertuig, van modaliteit naar modaliteit, van vervoerder naar vervoerder krijg je extra issues en mogelijks problemen’, orakelt de CEO; naast problemen ook nog ‘ issues’, het is allemaal niet niks!

Merkwaardigerwijze is het chipsysteem voor de vervoerders even weinig lucratief als voor de reiziger. Dit is een opvallende aap die bij Lageirse uit de mouw komt: de OV-sector heeft die 30 miljoen gestolen uitcheckgeld, of hoeveel het ook is, hard nodig om de kosten te dekken van het omslachtige chipsysteem.

Vervoersbedrijven zijn onder het regime van de chipkaart tien keer zoveel geld kwijt om het betaalsysteem in de lucht te houden dan in tijden van de strippenkaart; miljoenen in plaats van tonnen. Dat ‘eerlijke’ afrekensysteem kost de bedrijven dus ook klauwen met geld. Hoe dom kan een sector zijn om zo’n systeem te bedenken?

Volgens Lageirse zit het probleem in het kilometertarief, dat wel ‘eerlijk’ is, maar ook erg gecompliceerd. Beter is het om met zones te gaan werken. Hee, hebben we dat in de recente geschiedenis al niet een poosje gedaan? Hadden we daar de strippenkaart niet voor?

Maar nee, uiteraard niet de strippenkaart terug! Want Lageirse wil de chip niet kwijt. Want er zitten talloze (door hem niet opgesomde) voordelen aan vast.

Ik heb hem via Twitter uitgedaagd, over zijn schaduw heen te stappen en gewoon nou eens ronduit te pleiten voor afschaffing van dat misbaksel genaamd: OV-chipkaart, waarvan kennelijk de OV-klanten even arm worden als de OV-producenten. Opdoeken die hap!, niet lullen, niet oppoetsen, dat is het advies van De digitale reiziger.

Lageirse ziet echter nog allerlei mogelijkheden om de bruikbaarheid van de chipkaart te vergroten. Daar heeft hij dan wel zijn concullega’s voor nodig van andere maatschappijen. Maar hoe soepeltjes het overleg en de samenwerking verlopen in de OV-sector, dat zagen we wel aan commissie Meijdam. 

Ik ben benieuwd of we na deze lauwe zomer nog iets horen van Lageirse’s alternatieve chipplannen.

Dit is aflevering 29

Dit is dan deel 29 van de reeks: ‘De stand in chipland’. De lezer die voor het eerst op mijn Thuispagina komt, zou verwachten dat er dan ook delen bestaan met de nrs. 1 t/m 28. Dat klopt ook. Onderaan dit artikel vind je een overzicht van alles op mijn site dat in de loop van 7,5 jaar gepubliceerd is over de chipkaart. De rubriek is in de loop der tijd verschenen onder verschillende namen. Verder zitten er ook nog twee ongenummerde afleveringen tussen, zag ik laatst tot mijn eigen verwondering, zodat dit in werkelijkheid al aflevering 31 is.

Ik begon de reeks in de winter van 2006, toen je alleen op de Rotterdamse metro en op een paar streeklijnen rond de Maasstad kon reizen op de OV-chipkaart. Het systeem was zo gammel en klantvriendeloos, dat het me onmogelijk leek, dat het ooit landelijk ingevoerd zou worden. Ik dacht dat de chipkaart een snelle en stille dood zou sterven, en daarmee ook mijn rubriek erover.

Maar ik zat er ver naast; in 2013 is de chipkaart hét betaalmiddel in bus, tram en trein. Maar ook weer niet het enige; met die ene kaart voor heel Nederland bleek de OV-sector er al even ver naast te zitten.

Mijn laatste chipstuk is alweer een halfjaar oud; de chipkaart behoort tot het dagelijks leed waar je langzamerhand aan went, omdat het zo dagelijks is. Desondanks toch nog een nieuwe aflevering, die hierboven begon, en hieronder gewoon verder gaat.

De chip in ‘De Rekenkamer’

Afgelopen donderdag zag ik een meer vermakelijk dan serieus programma over de chipkaart. In de reeks ‘De Rekenkamer’ van de KRO werd aandacht besteed aan het gehate pasje. We zagen een ‘denkpsycholoog’ (dat lijkt me een beetje dubbeloppe term) die uitlegde waarom het zo moeilijk is om te onthouden dat je nog moet uitchecken. Helaas kwam niet aan de orde waar ik altijd mee  worstel, de vraag: ‘Heb ik nou eigenlijk ingecheckt of niet?’ die me in de trein vaak overvalt bij het naderen van de conducteur. Maar misschien ben ik daarin de enige.

Er kwam wel meer niet aan de orde in dat programma, dat weinig nieuws bevatte voor degenen die het chipdossier al jarenlang volgen. De KRO had van mij wel een heel team denkpsychologen aan het werk mogen zetten - van mijn part onder leiding van Diekstra en Stapel - om te verklaren, hoe de OV-sector ooit zo’n waardeloos product heeft kunnen uitdenken en invoeren.

Uit de uitzending bleek eens te meer, dat de OV-chipkaart een strijkstok-gevoelig product is, en de chipproducent en clearing house TLS (Trans Link Systems) heel wat geld aan dat instrument laat hangen.

We zagen een productielijn van chipkaarten. Hoeveel verschillende modellen er ook in omloop zijn; ze worden allemaal gefabriceerd door chipmonopolist TLS. Aanschaf van zo’n kaart kost 7,50 euro, zonder dat je voor dat geld nog maar een hectometer kunt rijden. Maar de productiekosten bedragen hooguit 9 dubbeltjes.

Behalve zoveel miljoen maal dat verschil van 6,60 euro, pot TLS ook nog een kleine 100 miljoen euro op, het gezamenlijke saldo van alle chipkaartgebruikers. En er vloeit per jaar 30 miljoen euro naar het Amersfoortse bedrijf doordat reizigers niet uitchecken; zie het eerste artikel op deze pagina.

Van wie is al dat geld? Vervoersbedrijven zeggen mt spijt in hun stem: ‘van TLS’. TLS zegt: ‘van de vervoersbedrijven’. Hoe zit dat nu werkelijk? Van een programma dat zich ‘De Rekenkamer’ noemt, had ik toch iets meer inzicht verwacht in deze schimmige materie.

Maar oordeel zelf: het programma kan nog bekeken worden via Uitzending gemist.

Ovchipclaim 

Een hoogst merkwaardige site is OVchipclaim.nl, met als ondertitel: ‘vecht voor uw recht’. Deze door een juristencollectief in het leven geroepen organisatie is van plan, via een rechtszaak die 30 miljoen euro terug te halen die chipkaartbezitters door niet-uitchecken jaarlijks kwijt zijn aan TLS. In erbarmelijk Nederlands leggen ze (niet al te duidelijk) uit hoe ze dat gaan doen.

Voor de voorwaarden wordt verwezen naar een aparte pagina, met een onbegrijpelijke brij aan kleine lettertjes. Een brij, die bovendien over hypotheken blijkt te gaan, en niet over chipkaarten. In dat stuk is sprake van weer een andere organisatie, die zich niet heeft laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel, maar wel van plan is, dat nog een keer te gaan doen.

Ze werken op basis van no cure no pay. Dat lijkt me heel verstandig voor zo´n kansloze operatie. Maar een reiziger die straks mee wil delen in de binnen te halen buit, moet wel meteen 15 euro lappen voor ‘inschrijving, administratie en onderzoekskosten’. Zondegeld! 15 euro, daar heb je toch twee lege, nieuwe chipkaarten voor. Of voldoende saldo om een stuk of tien stadsritjes te maken met de bus. Of om drie keer vergeten uit te checken.

Pas als er duizend inschrijvers zijn, treedt Ovchipclaim.nl in juridische actie. Dan is er al 15.000 euro in kas, voordat er ook nog maar iets gedaan is. Het zijn geld-oppotters, net als TLS. Ik verdenk OVchipclaim.nl ervan dat ze een mantelorganisatie zijn van die maffiakliek uit Amersfoort. Nee, die zes knaken krijgen ze van mij in ieder geval niet!

Frans Mensonides
26 augustus 2013

OP EEN DAL VRIJ-DAGKAART VAN BLOKKER

Blokker heeft zich deze nazomer gemengd in de harde concurrentiestrijd van de winkelketens om de gunst van de treinreiziger. Na Het Kruidvat, HEMA, Albert Heijn, Jumbo en wie ik nog vergeten ben, bood ook de winkel in goedkope huishoudelijke artikelen een dag treinreizen aan voor een zacht prijsje van beneden de twee tientjes; voor 15,50, om precies te zijn.

Maar het kaartje zelf en de voorwaarden zien er wat anders uit dan bij die andere ketens. We waren al gewend aan het te downloaden en uit te printen kaartje dat vervolgens in papieren gedaante getoond moest worden aan de conducteur. Maar Blokker kwam met een heuse chipkaart. Dat is een ‘Dal Vrij Dagkaart + HTM & RET Dagkaart’, voor reizigers die de Maasstad en de Residentie in één dag willen doen.

Maar ook voor dagjesmensen die ermee naar de buitengewesten van dit land willen. Nu moet je, zoals ook met een gewone, persoonlijke chipkaart, wel oppassen wat je doet als je ermee overstapt van NS op een regionale spoorwegmaatschappij, of omgekeerd. Bij NS moet je met deze kaart in- en uitchecken. Er dat zeker niet vergeten, bindt Blokker je op het hart. Want vergeet je de incheck, dan reis je zwart, en vergeet je de uitcheck, dan kijk je ongetwijfeld op je neus als je aan het eind van de dag terug wil reizen. Want het zou me niet verbazen als je kaart dan inmiddels als verlopen te boek stond.

Bij de regionale spoorwegmaatschappijen check je echter niet in of uit, doch stempel je de kaart in zoiets 20ste-eeuws als een stempelautomaat. Ik neem aan, dat je op dezelfde dag moet stempelen als inchecken. Maar het staat nergens, en misschien kom je er doodgewoon mee weg als je eerst een hele dag reist met NS, RET en/of HTM, en later nog een andere hele dag met alleen de regionalen.

Een extra restrictie ten opzichte van HEMA, etc. is dat je met het Blokker-kaartje niet mag inchecken tussen 16:00 en 18:30, althans op maandag t/m vrijdag. Dat je vóór 09:00 niet mag reizen, is normaal, en ook helemaal niet erg voor iemand die een grondige hekel heeft aan vroeg opstaan. Je kunt trouwens wel inchecken vóór 6:30, en dan de hele ochtendspits gewoon in de trein doorbrengen, om echt het volle profijt te trekken van je dagkaart. Maar natuurlijk is er op mijn hoofd helemaal geen haar die dat zelfs ook maar zou willen overwegen, zo matineus op pad te gaan.

Maar dat van die middagspits is wel een groot bezwaar. Want ongeacht waar je heengaat en wat je daar doet: zo aan het eind van de middag breekt meestal het tijdstip van de terugreis aan. Exact om die reden heb ik nooit aan het Dal Vrij-abonnement van NS gewild.

Woensdag 28 augustus reisde ik op en neer naar Limburg, waar ik in Heerlen ons aller NS en Manu Lageirse’s Veolia naast elkaar fotografeerde. Echter niet met het doel, de Heuvellandlijn te nemen; ik ging wandelen op de Brunssumerheide en pakte later nog een paar Veolia-bussen, zie hieronder. Nee, alleen om nog maar eens te wijzen op de onmacht of onwil van de spoorsector, om het verraderlijke ‘omchippen’ te voorkomen bij een overstap van NS op de regionale treinen of omgekeerd.

Aan het begin van de avond belandde ik op NS-station Beek-Elsloo, tussen Maastricht en Sittard. Ik wilde de Sprinter van 18:18 nemen naar dat laatste station, en daar de trein pakken naar Holland. Maar je mag met een Dal Vrij pas om 18:30 inchecken. Nou ga ik in zo’n geval niet wachten op de trein van 18:48. Ik checkte dus in met mijn reguliere persoonlijke chipkaart; knarsetandend, want koop je daar nou een dagkaart voor?

De sprinter zou om 18:27 aankomen in Sittard. Om exact 18:30 zou uit Sittard de IC naar de Randstad vertrekken. In mij ontwaakte de calculerende burger, c.q. reiziger. Als ik nou eens snel zou omchippen op dat station? Uitchecken met mijn chipkaart, en in- met mijn Blokkerkaart?

De Sprinter liep binnen, al heel snel gevolgd door de IC. Op het perron zag ik geen chip-paal. Nee, Sittard behoort tot de stations waar toegangspoortjes staan, zij het dat ze nog niet echt afgesloten zijn. Ik dus trap-af-trap-op, naar de stationshal, waar ik uitcheckte met mijn persoonlijke chipkaart, 180 graden draaide, en weer incheckte met mijn Blokker-kaartje. Maar toen ik terugkeerde op het perron, was de IC natuurlijk pleite, en restte me niets anders dan in de Sprinter te stappen waar ik zojuist uit was gekomen, die om 18:34 zijn tocht naar Roermond voortzette. Niet handig, allemaal…

Ook niet erg handig is de fysieke gedaante van het Blokker-kaartje. Hij heeft niet het pasjesformaat van de OV-chipkaart. Want dan zou je hem niet in een stempelautomaat kunnen steken, wat nodig is om ermee te kunnen reizen met provinciale spoorwegmaatschappijen. Nee, hij is van karton en langwerpig. Ik weet niet of hij in ware grootte op je scherm verschijnt; dat heb je niet in de hand als je een website maakt. Maar hij is 11 bij 5 centimeter.

In dat dunne kartonnetje zit de elektronische chip verborgen. Dat is een kwetsbaar iets. Dus je krijgt het kaartje van Blokker mee in een kartonnen omhulsel (zie andere afbeelding). Daaraan zit hij vastgeplakt met twee vette klodders lijm, waarvan ik hoopte dat ze het leesapparaat van de conducteur definitief onklaar zouden maken, wat helaas niet gebeurde.

Van die lijm moet je hem voorzichtig loswrikken. Hem niet buigen, en zeker niet opvouwen in je portemonnee, want dan werkt het kaartje niet meer, denk ik, al zie ik daar nergens een waarschuwing voor.

Wat een gedoe, allemaal! Over een jaar of 15 lachen we hierom, althans dat is de hoop van

De digitale reiziger.

OP PAPIER BUSSEN DOOR LIMBURG

Ergens tussen Heerlen en Brunssum

De hierboven al genoemde Manu Lageirse Twitterde naar mij dat zijn Veolia in Limburg wat goedkope, bij de chauffeur verkrijgbare papieren kaartjes had geherïntroduceerd. Dat was om goed te maken wat ik hem verweet: dat de OV-sector de reizigers had weggejaagd met de chipkaart.

Wat stelt Veolia Limburg tegenover de chip? Er is een Ritkaart. Die kost 4 euro, onafhankelijk van de af te leggen afstand. Je mag er maximaal 80 minuten na afstempeling mee reizen. Overstappen is toegestaan.

Nou moet je een dikke 25 kilometer rijden om die kaart eruit te halen ten opzichte van de OV-chipkaart. De meeste streekritten zijn korter, en de meeste reizigers zullen dan ook geen Ritkaart kopen. Tenzij ze zich laten vergezellen door maximaal twee kinderen in de leeftijd van 4-11, want dan mag je die gratis meenemen, als het tenminste niet maandag t/m vrijdag vóór 9:00 uur is.

Verder kent Veolia Limburg een Stadsritkaartje voor stedelijke agglomeraties, met een prijs van 2,50 euro, een geldigheidsduur van 1 uur en verder dezelfde voorwaarden als de Ritkaart. Behalve in Parkstad Limburg, het stedelijke gebied van onder andere Heerlen en Kerkrade; die heeft weer een apart kaartje van 3 euro.

In 2006, die keer in Steyl, kocht ik in de bus een Limburgs Uitje, een daldagkaart voor slechts 3 euro. Die is opgeheven bij de komst van de chip, maar daarna opnieuw in het leven geroepen in andere gedaante. Er is nu een Daldagkaart voor Noord- en Midden-Limburg voor 5,00 en een voor Zuid-Limburg voor 5,50. De flessenhals van Limburg, bij Susteren en Echt, mag met die kaart niet meer gepasseerd worden, want daar ligt de grens tussen Noord- en Midden-Limburg enerzijds en Zuid-Limburg anderzijds, en dat zijn twee verschillende concessiegebieden. Wel geldt, net als met de Ritkaartjes, dat je maximaal twee kids van 4-11 mag meenemen.

Ook de goedkope kaartjes zijn nu dus duurder dan in het pre-chiptijdperk. Dat gratis meenemen van kinderen is dan weer wel gunstig, als je tenminste kinderen hebt, maar daar staat Limburg wel om bekend. Lageirse’s marketeers mikken duidelijk op gezinnen. Niet slecht gedacht, want een traditioneel goedkatholiek groot gezin, dat met pa, ma en vier kinderen een dagje naar bomma en bompa reist, is al 45 euro kwijt aan chipkaarten, nog voordat er ook maar één decameter gereden is in de bus.

Alleengaande reizigers als ik zullen zelden voordeel hebben van dit assortiment van papieren kaartjes. Maar soms ook wel. Het is een kwestie van rekenen, van je verdiepen in de regels en de uitzonderingen-op-uitzondering. De range niet-chipkaartjes die Veolia en vele andere vervoersmaatschappijen hebben ingevoerd, geeft het volle pond aan de calculerende reiziger. Maar is niet erg bevorderlijk voor de overzichtelijkheid. De doelstelling van één systeem voor het hele vaderland wordt er natuurlijk stevig door ondermijnd.

Het financieel ontlasten van kroostrijke gezinnen is ook niet het enige doel van de kaartverkoop op de wagen. De stads- en streekvervoerders koesteren een diep en niet onterecht wantrouwen tegen Trans Link Systems. TLS is opgericht om de chipgelden te innen en naar hen door te sluizen, maar er blijven daar enorme fortuinen op een volkomen ondoorzichtige manier aan de strijkstok hangen (zie eer paar schermen hierboven). De klinkende munt die de reiziger neertelt voor een Ritkaartje kan tenminste meteen in de eigen geldla van de busmaatschappijen verdwijnen.

Ik maakte die dag in Limburg drie ritten. De eerste voerde van Heerlen station naar de wijk Heksenberg, waar mijn wandeling over de Brunssummerheide begon. De tweede van een halte ergens op de grens van Heerlen met Brunssum naar Sittard NS, via toponiemen als Doenrade (gemeente Onderbanken) en Windraak. In Sittard besloot ik de eerste bus te nemen die zou vertrekken, waarheen dan ook, en uit te stappen waar iets fotografeerbaars te zien was. Die bus was lijn 111 naar Beek, langs Limbricht (dat in Limburg ligt) en door Einighausen (dat niet in Duitsland ligt), Urmond en Stein en Elsloo, waar ik uitstapte. Een uitvoerig (dat kan aan mij overgelaten worden!) verslag van die hele dag in Limburg volgt nog, over een hele poos; ik ben een soort voortijdige wintervoorraad aan het kweken van reisverhalen, voor donkere en kille maanden die naderen.

Tijdens die drie ritten zag ik weinig gezinnen met kinderen; de scholen zijn in Limburg alweer begonnen. Slechts vier losse reizigers zag ik een Ritkaart kopen, van de enkele tientallen die in totaal in mijn bussen stapten.

Bij een grote chemische fabriek onder Sittard moest de chauffeur zelfs zijn hele tas binnenstebuiten keren om zijn boekje met ritkaarten te vinden. De enige man van de ongetwijfeld duizenden werknemers die daar bij de halte stond, was blijkbaar nieuw bij deze werkgever, want na ampele discussie met de chauffeur stapte hij weer uit. Achteraf wilde hij toch eigenlijk niet naar Beek maar naar Sittard; de bus maakt een lus over dat chemische terrein en heeft slechts één halte voor beide richtingen.

Gelukkig dat zij al gekochte Ritkaartje recht op overstappen geeft, anders had hij in de bus naar Sittard opnieuw de poeplap moeten trekken…

LANGS GEMEENTEPLAATSEN IN ZHN

Gemeenplaatsen, daar houden wij schrijvers niet van, hoe vaak we er ons ook uit denkluiheid aan bezondigen. Maar wat ik dan moet beginnen met een ‘gemeenteplaats’? Dat woord staat niet in de woordenboeken, maar is geïntroduceerd door Arriva. Naar aanleiding van het vorige stukje ging ik me eens verdiepen in het aanbod aan papieren buskaartjes in mijn eigen regio: Zuid-Holland Noord.

Daar kun je een Ritkaart kopen voor 2 of 4 euro, zonder overstaprecht. Binnen een ‘gemeenteplaats’ kun je die van 2 gebruiken, en daarbuiten die van 4. Nou is een gemeente iets anders dan een plaats. Gemeenten bestaan in deze tijden van fusies uit steeds meer plaatsen. Katwijk is een plaats en tevens een gemeente. Rijnsburg is een andere plaats dan Katwijk, maar behoort wel tot die gemeente. Betaal je nou voor een enkeltje Rijnsburg-Katwijk het pittige tarief van 2 euro, of het woekertarief van 4?

Ik heb het een keer per Twitter gevraagd aan Arriva, louter als hypothetisch geval, en niet om het in de praktijk te proberen. Uiteraard kreeg ik geen antwoord. Men laat zoiets liefst over aan chauffeurs, die er dan met klanten over kunnen gaan bekvechten.

Verder is het papieren tariefsysteem rond Leiden ook gespeend van elke vorm van logica. Je kunt een Citybuskaart Leiden kopen. Die is niet geldig in de spitsuren, en die lopen van 6:30-9:30 en 16:00-18:30. Let op: overal in Nederland loopt de ochtendspits tot 9:00 uur, maar in Leiden tot 9:30. Helder!

Die kaartjes kosten 1,50, wat in sommige gevallen goedkoper zou kunnen uitvallen dan een chiprit. Ze kennen recht op overstappen. En hun geldigheid strekt zich ook uit tot de gemeenteplaatsen Leiderdorp en Oegstgeest. Ja, zelfs tot Oegstgeest, dat alleen met streeklijnen bereikbaar is. Maar dan weer niet tot Voorschoten, dat evenzeer deel uitmaakt van de agglomeratie Leiden, en waar zelfs twee stadslijnen vanuit Leiden heenrijden. Logisch!

Ook hier mikt men op gezinnen met jonge kinderen. Een Kinderkaart kost maar 50 cent voor een enkele rit van onbeperkte lengte, in de dal-uren. Dat geldt dan weer voor die leeftijdsgroep 4-11. Helaas hebben ze dan nog niet ingevoerd dat personen die hun verjaardag vieren op 4-11 helemaal gratis mogen reizen, dat zou mij persoonlijk niet slecht uitkomen.

Frans Mensonides
9 september 2013

Stadsbus in het hart van Voorschoten (archieffoto van van de winter)

Eerdere afleveringen in de deze reeks:

De stand in chipland (28) (december 2012 - maart 2013): Altijd korting; chippen onder Arriva / 'Ingewikkeld? dat valt mee!'; omchippen op het spoor / Met 200 km/uur naar Hazerswoude / kaartjesautomaten Randstadrail en NS - De stand in chipland 27 (maart - augustus 2012): Innovatie in Zeeland: de Zeeuwse strip / Stiekeme tariefsverhoging in Haaglanden / Chipkaart vraagt om piraten -   De stand in chipland 26 (november 2011 - februari 2012) : 3 miljard voor een buskaartje? Open Kaart van Brenno de Winter / Innovaties: sterabonnement op chip en de strippenkaart heruitgevonden in Zeeland - De stand in chipland 25 (september – november 2011): De Afsluitdijk over met drie kartonnetjes / D-day in Utrecht / Connexxion controleert /D-day in Bavel (Breda) - De stand in chipland 24 (juli - augustus 2011): D-day, of liever: zure zaterdag in Almere, Hilversum en op Walcheren / Tjeerds worsteling met de chipkaart / Pendelen in de Leidse Merenwijk / Restitutie blijft probleem voor Connexxion / Alle dertien goed / Wel aan de chipKAART maar niet aan de chipKNIP - De stand in chipland 23 (mei - juni 2011): Alsnog D-day in Zuid-Holland, 19 mei 2011 / Tweede Kamer blijft problemen houden met 'kinderziekten' chipkaart / Restitutie bij Connexxion on-line / Lopen of een kaartje kopen / Ouderdom en andere kleine gebreken die het reizen met de chipkaart moeilijk maken - De stand in chipland 22 (januari - april 2011): De D-day in Zuid-Holland die niet doorging / Hybride chipsysteem, ofwel: willen we de totale digitalisering? / Fraude acceptabel in onze gedoogdemocratie / Geld terug, maar niet on-line / 40 keer chippen bij Connexxion in Zuid-Holland - De stand in chipland 21 (november - december 2010): Chipkaart S.M.A.R.T.?, ofwel: wie wordt er eigenlijk blij van? / Chippen in Gelderland: dalurenkorting en de trein van Veolia / Kilometertarief Haaglanden 15% omlaag! / Op naar D-day in Zuid-Holland (03/02/11) -De stand in chipland 20 (september - oktober 2010): Opti-MIS-me over negatief chipnieuws / chippen bij NS, HTM, GVB, Qbuzz, GVB, Hermes en tijdens Leidens Ontzet / Meldpunt Collectief Onrecht / Slecht weer voor de chipkaart / Chipklok op twee voor twaalf - De stand in chipland 19 (juni - augustus 2010) met o.a.: D-day in groot-Amsterdam / Connexxion: 38% ritten fout; restitutie chaos / 60 ritten met HTM / fakende controleurs RET / 30 ritten met NS / 'Klauwen met tijd, techneut Connexxion aan de lijn / anoniem chippen / chippen in Gelderland - De stand in chipland 18 (april - mei 2010) met o.a.: Legale zakkenrollerij: chippen bij Connexxion (met lange nasleep) / vergeetpalen op de SUNIJ / speuren in de reisplanner / metro Amsterdam: -13% passagiers / chippen bij NS, HTM en Veolia / op saldo naar Nijverdal - De stand in chipland 17 (februari - maart 2010) met o.a.: Afschaffing strippenkaart op RET-tram en bus / Goeree-Overflakkee / met Connexxion de mist in / chippen bij NS en HTM / voor 16 euro het schip in bij Leidse stadsrit - De stand in chipland 16 (december 2009-januari 2010) met o.a.: eindelijk chippen bij NS / 30 ritten bij HTM en Connexxion / 25 stellingen van Brenno de Winter / introductie Studenten-OV-chipkaart / het onderzoek van Otto Cox (Leiden) - De stand in chipland 15 (oktober-november 2009) met o.a.: chipkaart is 15% duurder dan strippenkaart en jaagt mensen de metro uit / slap D-daytje bij NS / duur oeps-moment / uitrol chipkaart bij HTM - Chipblog augustus - september 2009, met o.a.: 27/8: D-day bij GVB Amsterdam, chippen in Zeeland, Utrecht, Arnhem / Nijmegen en bij Veolia - Chipblog juni-augustus 2009, met o.a.: probleem met Voordeelurenkaart NS / Chippen op de bus in en om Leiden / Evaluatie: hoe goed gaat het werkelijk in chipland / een weggooier: de wegwerpkaart van het GVB - Chipblog maart - mei 2009, met o.a.: Falende controleapparatuur bij NS en RET / ROVER terug in overleg / Langdurige blackout chipkaartlezers in RET-metro / Chipkaart getest rond Leiden - Strip en Chip; rond een historische donderdag: Magneetkaart, chipkaart: een kwart eeuw gemodder / Witkielen, aftellen naar donderdag / Randstadrail / de Compensatiekaart / D-day: donderdag 29 januari 2009 / Dan toch maar de evaluatie (jan./feb. 2009) - Unknown Check-in: Rondje Randstad met de chipkaart / Ervaringen van andere reizigers / Aanvullend stads-streekabonnement / Compensatiekaart: achter-het-bureau-denken van RET / ROVER: Duitse chipkaart of vouw-de-vouw / Rondje Rotterdam (november 2008 - januari 2009) - Pinksterupdate / Plundertarief GVB / Rotterdamse Pleurisschop / Tegoedbon op Hoekse Lijn / Discussieavond 'De OV-chipshow' van TUMULT / En toen: nieuw uitstel / Controleapparaat gesignaleerd (mei-juli 2008) - Op weg naar Station Unknown; De week van Tineke Huizinga / aanvulling voor wie de nuance zoekt / Huizinga´s aanvalsplan / Toenemende twijfel aan Alladin´s wonderlamp (januari / maart 2008) - RGL en Chipkaart: bladeren in koppijndossiers (januari 2008) - 'Ken d'rrr ook niks an doen' Een middag chippen in de tram van de RET (juli 2007) - Ik overleefde de metro-marathon van Rotterdam (april 2007) - U houdt van reizen, maar niet van gedoe; chippen bij NS (januari 2007) - ‘Use it, lose it’; Zomaar wat chip-shit uit de Amsterdamse Gettogordel (januari 2007) - 'RET wenst u een goede reizen'; op pad met de OV-chipkaart (juni 2006) - Aangekaart; losse flodders over de chipkaart (mei 2006) - Niet goed, geld weg. Twee dagen op pad met de OV-chipkaart (maart 2006) - Veel onduidelijkheden rond de OV-chipkaart (februari 2006)

© Frans Mensonides, Leiden, 2013

<< naar thuispagina Frans Mensonides