Ik nam de ZoRo maar liefst vier keer: op de openingszondag aan het eind van de middag (bij duisternis en regenvlagen); op oudejaarsdag (bij noen en gure rukwinden), op woensdag 9 januari (vroeg in de middag, met hier en daar een bui) en op dinsdag 5 februari (in de middagspits, onder zonlicht, afgewisseld met striemende hagelvlagen).

De digitale reiziger ging weer eens niet over één nacht hagel, en pakte het onderzoek voor dit artikel gedegen aan. Hij kwam ook al twee keer kijken tijdens de aanleg van de busbaan in 2012, HIER in de winter en HIER in de zomer.  Maar wat hij aanmoet met dit hoogwaardig bedoelde OV-project, weet hij (nog steeds De digitale reiziger) nog steeds niet. Het is toch niet helemaal wat het geweest had kunnen zijn of nog zou kunnen worden.

‘Randstadrail is af’, jubelde desondanks een krant rond 9 december 2012. Wonderlijk, dat een busbaan een project kan voltooien dat ‘rail’ in zijn naam heeft. Het ‘af’ zijn van dit moeizaam tot stand gekomen en toch wat schamele OV-net tussen Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer, betekent blijkbaar dat geplande uitbreidingen niet doorgaan. Zo zou RaRail bijvoorbeeld een zijtak Scheveningen-Delft krijgen, via bedrijventerrein De Binckhorst in Den Haag. Maar die is aardig in het vergetelboek geraakt, de laatste jaren.

Ook achter de afkorting ZoRo, die ik al rond 1990 voor het eerst heb horen noemen, verschuilt zich nu uiteindelijk een veel minder hoogwaardig product dan oorspronkelijk de bedoeling was. ‘Ro’ stond in den beginne voor Rotterdam. Er zou een rechtstreekse railverbinding komen tussen Zoetermeer en Rotterdam, via een aftakking van de Zoetermeerlijn bij de Delftsewallen, over de A12 heen naar Rokkeveen. Daar zou hij langs het winkelcentrum  scheren, en daarvandaan via een vrijgehouden groenstrook (die er volgens mij nog steeds is) langs het Floriadeterrein naar Pijnacker, om daar aan te takken op de Hofpleintak. Als ze dat nou maar gedaan hadden, dan had je in een minuut of 25 kunnen reizen van Centrum West naar Rotterdam CS / Centrum. 

Door de Hollandse kruideniersmentaliteit werd het een busbaan met overstap, in plaats van een rechtstreekse lightrailverbinding. Die busbaan kostte ‘slechts’ 23 miljoen. Gezien het toch tegenvallende aantal passagiers dat ik op die vier dagen vervoerd heb zien worden, wordt het aantal van 10.000 op geen stukken na gehaald. Wat nou, bezuinigen? Minder uitgegeven, maar ook minder inkomsten en minder effect.

De ZoRo-buslijn pakte ook iets anders uit dan ons tijdens de aanleg was voorgespiegeld, maar niet noodzakelijk slechter. Het zijn in wezen twee ZoRo-lijnen geworden over één ZoRo-baan; in dat opzicht kreeg de reiziger dus meer dan waarop hij rekende. 

Lijn 170 rijdt van Zoetermeer naar Rodenrijs via de kortste weg. Maar het aantal haltes is vooral in Zoetermeer zodanig opgevoerd dat daar meer sprake is van een stads- dan van een sneldienst. De bus doet nu 24 minuten over zijn ritje van 13,5 km. En als je in Rodenrijs arriveert, moet je nog wachten op de metro naar Rotterdam. Een echt heel snelle verbinding Zoetermeer - Rotterdam is er dus niet van gekomen. Vanaf Centrum West ben je kwieker in Rotterdam met een overstap in Leidschenveen. Een inwoner van Rokkeveen schreef me dat sommige van zijn wijkgenoten op Zoetermeer Oost de trein nemen en in Gouda overstappen naar Rotterdam; mijl op zeven, maar niet veel langzamer dan de ZoRo-bus. 

Lijn 170 kreeg onverwachts gezelschap van lijn 173, die hetzelfde begin- en eindpunt heeft, maar een ruime omweg maakt via Bleiswijk. Dat enigszins afgelegen dorp, dat ik beschreef in de zomer van 2010, is nu voor OV-reizigers toch zeker 5 minuten dichter bij Rotterdam komen te liggen. Of dat snel genoeg is? Veel Lansingerlandenaren verlangen nog terug naar hun rechtstreekse busverbinding met Rotterdam Centraal.

Lijn 173 volgt vanaf Rodenrijs de ZoRo-baan over een paar kilometer, maar kiest na de halte Berkelseweg zijn eigen route over al langer bestaande infrastructuur.

Overdag rijdt metro E elke 10 minuten. In de spits sluit er dan in Rodenrijs op elke metro uit Rotterdam een bus 170 plus 173 aan. Buiten de spits kun je om en om verder met 170 en 173, die dan per lijn dus slechts om de 20 minuten rijden. ’s Avonds en op zon- en hoogtijdagen sluiten de bussen ook om en om aan op de metro die dan in kwartierdienst rijdt, en rijdt elke buslijn dus slechts in halfuursdienst.

De metro-bus-aansluitingen in Rodenrijs zijn mooi strak, 3 à 4 minuten; je kunt zo doorlopen van het railperron naar de gereedstaande bus beneden. Andersom zijn de aansluitingen van de bus op de metro naar Rotterdam met 7 minuten net iets te ruim; veelal zie je de vorige metro nog net in de verte wegrijden als je met de bus komt aanrijden.

Dat rijden doen ze dan met gewone stadsbussen van de RET, niet met hoogwaardige R-netten of Q-liners of zoiets, en gelukkig tegen normaal kilometertarief. De chauffeur die je vervoert, is standaard uitgerust met een krassende radio met slechte muziek, en is niet in staat tot het hoorbaar uiten van ingewikkelde frasen als ‘goedemiddag’. Geen vooruitgang ten opzichte van Qbuzz, die het niet meer mocht doen.

De ZoRo-baan is aangelegd langs een troosteloze parkzone waarvan we over een jaar of 35 wellicht kunnen zeggen dat hij schaduwrijk is. Berkelaars en Bergschenhoekers die daar langs wonen, hebben baat bij de ZoRo-lijn. Een geluk bij het ongeluk van al die HSL-herrie die ze óók hebben, want de busbaan loopt parallel aan die snelle spoorbaan. Wie daar ver vandaan zit, in de rustige buurten, kan beter de kronkelende lijn 174 (Delft NS – Rotterdam Noord NS) nemen. Die takt als vanouds aan op de metro bij station Berkel Westpolder, geopend in 2009. Het ruim opgezette busstation aldaar ziet nu nog slechts die ene lijn 174. Ook lijn 274, de sneldienst naar Zoetermeer, sneuvelde met ingang van de dienstregeling 2013. Die was weer de opvolger van lijn 204, de spitslijn Rotterdam - Zoetermeer, de oer-ZoRo-lijn.

Tot zover de hoofdlijnen van al die lijnen – het kaartje verduidelijkt hopelijk een hoop. Alles is nu in wezen al verteld over ZoRo. Toch gaan we nog vier keer chronologisch op pad.

Zondag 9 december 2012

De D-dag, de dag van de nieuwe dienstregelingen voor bus en spoor. Ik doe vanmiddag een rondje naar Leiden Centraal met de nieuwe exploitant Arriva, naar Rotterdam met het nieuwe spoorboekje op de Oude Lijn, daarvandaan via Rodenrijs naar de nieuwe ZoRo, en uit Zoetermeer terug naar de Sleutelstad met de nieuwe Q-liner lijn 365.

Weinig plaatsen in de provincie zijn troostelozer dan Rodenrijs in de regen. Het busstation aan de voet van Randstadrailstation Rodenrijs is ruim opgezet voor de drie lijnen die er stoppen (naast de al genoemde 170 / 173 ook nog lijn 172 naar ziekenhuis Sint Franciscus, uurdienst van maandag / vrijdag overdag). Een groot scherm bij de bushaltes meldt zowel de vertrektijden van bus en metro.

Voor de gelegenheid staat er een soort kerststal met bijbehorende versiering, waar vanaf morgen koek en zopie verkrijgbaar zal zijn. Er wordt vanmiddag verder een ijzeren stellage opgericht, een soortement triomfboog voor de feestelijke opening morgen van dit busstation en de ZoRo-baan.

Die zal ongetwijfeld verricht worden door de RET-capo-di-tutti-capi Don Pedro, de man die de OV-reiziger de chipkaart door de strot geramd heeft, daarmee tienduizenden reizigers heeft weggepest en nu zielsblij is met elke klant die hij terugwint. Hij geeft hoog op van de gestegen reizigersaantallen op metrolijn E, vermoedelijk omdat ze verder op het RET-net flink achteruit gekacheld zijn.

Natuurlijk wilde ik persé de eerste dag meemaken van die verbinding waarover ik al een mening moest hebben toen ik bijna een kwart eeuw jonger was dan nu. Maar deze dag, met neerkletsende regengordijnen, is allesbehalve geschikt voor fotograferen. Het loopt rond 15:00 uur alweer tegen de schemering, maar feitelijk is het niet licht geweest.

ik ben vanmiddag zo ongeveer de enige die van die rare toeristische neigingen heeft. Slechts vijf, zes medepassagiers tel ik tijdens de rit van Rodenrijs naar Zoetermeer, en dat zijn volgens mij allemaal mensen die echt ergens in ZoRo-land moeten zijn.

De haltes luiden: Koegelwieckplantsoen *) (een rare naam, maar nog verkozen boven Wilders’ Zijde), Boterdorpseweg, Berkelseweg, Offenbachplantsoen en Anthuriumweg langs de ZoRo-baan, Groendalseweg onder Zoetermeer, Radonstraat en Edelgasstraat op het Zoetermeerse bedrijventerrein Lansinghage, en Rokkeveenseweg Zuid, Station Zoetermeer Oost, Station Zoetermeer, Houtsingel, Viaduct Afrikaweg, Meerzichtlaan en Fonteinbos langs de Zuidweg en de Afrikaweg. Al die haltes ga ik een andere keer wel eens bekijken; ik stap nu maar niet uit.

De ZoRo-baan is strak getrokken langs de HSL en over de landscheiding, en is snel uit de grond gestampt. Van de zomer lag er nog niets.

Langs de busbaan zie je kassen, kassen en nog eens kassen. Alle zijn fel verlicht. Dat zijn ze bijna 24 uur per dag, zal ik de komende weken merken, misschien niet in de zomer, maar wel in de duistere helft van het jaar. Kost een hoop stroom. Onze groente is niet erg groen, denk ik, en ons bloemetje al evenmin.

Groen Links zou zich daar dik om kunnen maken (ík doe dat niet). Maar in Leiden zijn ze vooral bezig met het wegtreiteren van de bus uit het centrum. Een verblinde OV-hater uit die volkomen foutieve club zal na de jaarwisseling gaan pleiten voor vervanging van het gehele busvervoer in het centrum door een kabelbaan. Laat hem er zelf maar in gaan zitten. En laat er dan s.v.p. een piepklein storinkje optreden, zodat hij ruim een etmaal boven Leiden blijft bungelen. Zulke zweeffiguren moeten zich toch wel thuisvoelen tussen hemel en aarde.

Voorbij de Groendalseweg maakt de bus over een paar kilometer gebruik van bestaande wegen. Er zijn trouwens weinig busdiensten die rijden over niet-bestaande wegen. Langs de Zuidweg en de Afrikaweg zijn nieuwe busstroken aangelegd. Ook dit zal ik tijdens de komende drie bezoeken vaker zien: negenogen die op rood staan, en bussen die desondanks te vroeg zijn, en onderweg gaan staan wachten bij een halte. Snel is echt anders; het is al opgemerkt.

Behalve bij begin- en eindpunt kun je ook bij de stations Zoetermeer Oost en Zoetermeer-zonder-meer (Zoeter, dus) overstappen op railvervoer. Bij het eerste station alleen op de trein, bij het laatste ook op Randstadrail; halte Driemanspolder. Tussen die twee NS-stations rijdt lijn 170 langs een lange kantorenstrook die door de weeks ook wel weer wat klanten zal opleveren. De hoek tussen de Zuid- en de Afrikaweg is er een van 270 graden, die de bus neemt via een soort achtbaan.

Ik kom aan bij het busstation op Centrum West (foto rechtsonder, gemaakt op een lichtere dag).

Maandag 31 december 2012

Wederom een ’brugdag’, waarop ik niet hoef te werken. Veel mensen hoeven dat niet. De scholen nabij de halte Boterdorpseweg zijn natuurlijk ook gesloten. Het vervoer op lijn 170 / 173 is vandaag dan ook erg mager, op de laatste dag van wat toch al geen vet jaar was, voor niemand, zo ongeveer.

Deze keer begin ik aan de Zoetermeerse kant, en heb ik slechts twee medepassagiers. De een studeert rechten en houdt tegen een vriendin een vurig pleidooi voor de advocatuur: ‘Je zegt van dat ik dan misdadigers moet verdedigen, en dat dan allemaal recht moet praten. Maar je verdedigt als advocaat verdáchten. Iemand is pas misdadiger als hij veroordeeld is. En ieder mens heeft recht op een eerlijke kans voor de rechtbank. Je hebt toch wel gehoord van die rechterlijke dwalingen van de laatste jaren? De Puttense Moordzaak, de Deventer Moordzaak, Lucia de B. Nou, er zouden veel meer rechterlijke dwalingen zijn als er geen goede advocaten zouden zijn!’

Deze strafpleitster zou ik zonder meer consulteren, als ik zelf iets uitgevroten had. Een kabelbaan saboteren, bijvoorbeeld.

De toegang tot de ZoRo-baan is afgesloten met een bussluis. Nu het licht is, heb ik gelegenheid om de vijf haltes langs de baan in me op te nemen. De twee uiterste haltes, Anthuriumweg en Koegelwieckplantsoen, liggen (nog) buiten de bebouwde kom en zijn minimaal uitgevoerd; de eerste zelfs niet eens met een abri. De andere drie hebben abri’s, fietsenstallingen en dynamische reizigersinformatie; niet allemaal alles, ik weet niet meer precies wat waar.

‘En neem nou bijvoorbeeld dat snelrecht met oudejaar’, zegt de advocate-in-spe. ‘Als je met de jaarwisseling een delict pleegt, dan kom je 2 januari meteen voor de rechter, en krijg je een veel zwaardere straf dan wanneer je in juli of augustus hetzelfde doet. Dan ben je slachtoffer van een politiek showproces. Want het OM wil scoren met dat snelrecht. Over de rug van de verdachten. De rechters worden beïnvloed, en geprest om hoge straffen uit te spreken. En dat is niet rechtvaardig’. Maar het zal ook niet gebeuren; een paar dagen later zal in de krant staan dat er erg milde straffen uitgesproken zijn door rechters die zich niet laten ringeloren.  

Midden op de dag, maar de kassen staan alweer aan. Ik stap uit om de haltes te fotograferen. In de vakantieperiode is er maar halfuurdienst in de dal-uren, in plaats van 20 minutendienst. Ik loop van de ene halte naar de andere om warm te blijven. Maar het lukt niet erg in dat waaipark. Eng-dunne sprietboompjes worden hevig heen en weer gezwiept door koning Aeolus, stevige staken en brede rubberen riemen ten spijt om ze in toom te houden.

Dit is zo’n park waar de weg soms ineens ophoudt. Om halte Boterdorpseweg te bereiken moet ik een dijk beklimmen en een steile trap afdalen. Wachten in de kou. Echt weer voor de op reclameposter aangekondigde Unox-rookworst en erwtensoep. De laatste loodjes; reisjaar 2012 zit er op!

Woensdag 9 januari 2013

Alweer een paar gestolen uurtjes in een te druk leven. Ik stap weer vanuit de metro over in Rodenrijs, maar deze keer op bus 173 naar Bleiswijk. Eindelijk hebben we nu eens meer dan 10 man aan boord (namelijk 11, welgeteld, inclusief mijzelf; maar omdat ik zelf vooral ben ingestapt om anderen te tellen, mag ik mezelf statistisch gezien feitelijk niet meetellen in de statistieken).

Zoals gezegd verlaat 173 bij de Berkselseweg de busbaan, op het punt waar deze gekruist wordt door lijn 174. Via de kortste route door Bergschenhoek zetten we koers naar Bleiswijk. Bij Kassies Interieurs gaan we linksaf. Kassies, kassie kijken met een glas cassis, kasjes, grote kassen; kassen genoeg in deze streek, zeker in Bleiswijk.

Op lijn 173 rijdt één rit per uur door naar Zoetermeer Centrum West; in de spits één per halfuur. De overige ritten maken een lusje in het noorden van Bleiswijk. De mijne doet dat ook, en ik stap dus uit.

In dit verhaal liep ik me af te vragen hoe de winter zou zijn in Bleiswijk. Nu weet ik het. Niet anders dan elders in Nederland: bomen en daken druipen na van de regen, en de volgende bui kondigt zich al aan, aan de horizon. Maar ik weet nog niet dat we er over een week alweer naar zullen terugverlangen, als alles vol ligt met die rotsneeuw.

Ik zeg altijd dat elk seizoen zijn charme heeft. Maar januari weet de hare meestal kundig te verbergen. ‘January, sick and tired you’ve been hanging on me, you make me sad with your eyes, you’re telling me lies, don’t go, don’t go! January don ’t be cold, don’t be angry to me, you make me sad…’. Het bandje Pilot bereikte met ‘January’ in 1975 de eerste plaats op de UK Singles Chart. Dat gebeurde – wonderlijke speling van het noodlot – op 1 februari. Het liedje ging over een veranderlijk meisje, en niet zozeer over een veranderlijke maand.

Ik neem de volgende bus, die wel doorrijdt naar Zoetermeer. Eigenlijk zijn er twee lijnen 173, die met verschillende kleur op de lijnennetkaart staan. Bereik je de laatste halte van Bleiswijk, dan wordt omgeroepen: ‘Eindpunt’, en daarna meteen : ‘U bevindt zich in lijn 173 naar Zoetermeer Centrum West’; je kunt gewoon blijven zitten.

Een rit over brede asfaltwegen en langs industrie. Bij de veiling ligt er een opvallende loopbrug over de weg (zo opvallend dat ik nu niet meer weet hoe hij eruit zag, alleen dat hij me erg opviel). Even verder rijden we Zoetermeer weer binnen bij uitgestrekte bedrijventerreinen. Ook deze lijn functioneert als een soort stadsdienst.

Dik 20 minuten na vertrek uit Bleiswijk komt het eindpunt, Centrum West in zicht. Ik stap daar meteen op 170 om de bus te fotograferen door de regenbespette ruiten van de Nelson Mandela-loopbrug boven Zoetermeer NS en Driemanspolder.

Dinsdag 5 februari 2013

Rodenrijs

Nu dan maar eens een middagspits meepakken op de ZoRo-lijn. De bussen rijden nu om de 10 minuten, wat handiger is voor een heen- en weer reizende fototoerist. Ik ga aan boord bij Centrum West en stap deze keer eens uit op het bedrijventerrein Lansinghage, en wel bij de halte Edelgasstraat.

Behalve 170 stopt hier ook de Zoetermeerder stadsspitsbuslijn 74. Overal gaan in de bedrijvencomplexen de fabriekssirenes die het eind van de dag aankondigen (bij wijze van spreken dan, hoe vaak hoor je er nog een?) Zojuist weer vrijgelaten werknemers groepen samen in de abri.

Op de wegen van Lansinghage dreunen vracht- en bestelwagens langs. Ik posteer me op een strook openbare blubber in de berm, om een foto te maken van een bus. En ik weersta de verbaasde blikken van de bestuurders van die wegkastelen; daar moet je je als fotograaf natuurlijk niets van aantrekken.

Het display in de abri kondigt de volgende bus naar Rodenrijs aan. Maar die verschijnt niet; ik moet 10 minuten extra wachten.

Het zoveelste ritje langs die Hogesnelheidslijn die er natuurlijk nooit had moeten komen. Zeker niet in deze vorm: een tunnel onder een stuk doodordinair weiland, en géén tunnel in de bewoonde wereld.

Wat rijdt er nu nog helemaal op die lijn? Negen Thalyssen per dag naar Parijs, en elk halfuur een lege binnenlandse HSL naar Breda. De veelbesproken Fyra-treinen naar Brussel zijn vorige week uit de koers genomen, net voordat ze helemaal uit elkaar zouden vallen. Komen ze ooit nog terug?? Wat een hoop echt zinvolle HOV-projecten had je kunnen uitvoeren voor de miljarden die die spoorbaan gekost heeft!

Naast een landscheiding hebben we vandaag ook een luchtscheiding: tussen blauw en donkerzwart. De zon schijnt nog over de halte Anthuriumweg. Maar een fikse hagelbui nadert boven de landerijen en de kassen. Toch staat er geen hagelboog aan de hemel. Hagelkorrels zijn opaak, en kunnen natuurlijk niet, wat regendruppels wel kunnen: de lichtstralen van de zon breken. Eigenlijk best verklaarbaar, ook voor een alfa.

Een abri staat hier niet. De bus komt gelukkig net voordat het noodweer losbarst.

Bij Rodenrijs zie ik nu eindelijk eens een massa reizigers overstappen. Er komen er een stuk of 60 à 70 uit de metro zetten, die zich gelijkelijk verdelen over de gereedstaande bussen 170 en 173. 60 à 70 tevreden reizigers – of reizigers met gedwongen winkelnering, na het opheffen van de rechtstreekse bus.

Daarmee is Randstadrail zoals gezegd ‘af’, en daarmee ook deze reeks erover. Het is de langstlopende op mijn site; hij begon in het jaar van de heroprichting ervan: 2005. Hieronder staat het overzicht van alle afleveringen. Het zijn er 20, al is dit, dank zij mijn geheel eigen manier van tellen en rekenen, pas deel 16. Mochten al die mooie, vergeten uitbreidingsplannen alsnog doorgaan, dan haal ik deze reeks gewoon weer uit de mottenballen.

Frans Mensonides
14 februari 2013
Laatste wijziging: 19 februari 2013
er geweest: 9 en 31 december 2012; 9 januari en 5 februari 2013
Met dank aan enkele lezers voor aanvullingen op de eerste versie.

Alles over Randstadrail op deze site:

Deel 15: ZoRo in de zomer (augustus 2012)
Deel 14: HTM-lijn 2 (Kraayenstein - Leidschendam Noord) ver-Randstadraild (mei 2012)
Deel 13: Den Haag Centraal – Rotterdam Slinge / ZoRo (februari 2012)
Deel 12: Zoetermeer Javalaan - Zo blij met Bleizo en ZoRo – Even koppelen aan RGL (december 2011) 
Deel 11: Aantakken met Qbuzz; Bleiswijk (augustus 2010) 
Deel 10: Statenwegtunnel in gebruik: Vivat Hofpleinlijn! (augustus 2010) 
Deel 9: (Geen) afscheid van station Rotterdam Hofplein (juli 2010) 
Deel 8: Zuidwaarts Randstadrail op koers? (Berkel-Westpolder, Qbuzz; februari 2009) 
Deel 7: Krakkemikkige Krakeling (november 2007) 
Deel 6: Randstadrail; the movie (oktober 2007) 
Forepark: geen bloemen. geen toespraken (september 2007) 
Deel 5: Geen pgimeuâh, geen wissel-èzâh: RR 4 naar De Uithof (juni 2007) 
Deel 4: In elleke boch´ gaat-ie op z´n zèkant legge; RR 3 naar Loosduinen (maart 2007) 
Deel 3: We hebben weer stroom! Erasmuslijn Rotterdam - Den Haag CS (november 2006) 
Deel 2: TRAMmelant is het handelsmerk; RR4, Oosterheem - Monstersestraat (november 2006) 
Mijn favoriete treinspotplek; (november 2006); in de reeks 50 jaar ik; tien jaar Thuispagina van Frans Mensonides
Deel 1: Een nieuwe reisstijl: kruipen van Hofplein naar Nootdorp (september 2006) 
Deel 0: Diep beschamend! (uitstel opening Randstadrail; september 2006)
Kattenrug op krakeling? Ombouw Hofplein- en Zoetermeerlijn (juli 2006)
Cappuccino-slurper doet Hofpleinlijn (zomer 2005)

© Frans Mensonides, Leiden, 2012.