LAATSTE ZES AFLEVERINGEN

310. FENIX, MIGRATIEMUSEUM IN ROTTERDAM (29/06/2025)
309. ACHTUNG! NEANDERTHHALERS IN NEANDERTHALMUSEUM (24/05/2025)
308.DE PEPER- EN ZOUTTEST: VALKUILEN BIJ EEN SOLLICITATIEGESPREK (06/04/2025)
307. JAN MANKES, WOUDSTERWEG, VERSTILLING EN STRIJD (23/03/2025)
306. 'ROKEN ALS EEN SCHOORSTEEN"; CHINESE VRIJHEID IN MUSEUM NO HERO (10/11/2025)
305. 'WAKE, SLEEP, DREAM, REPEAT'; KORTSLAPER DOET TENTOONSTELLING 'SLAAP' IN AMERSFOORT (20/10/2024)

FHM’s A-viertjes is een rubriek op de Thuispagina van Frans Mensonides, die Henk als middle name heeft en dus FHM als initialen.
FHM’s verschijnt altjd op zondag, maar niet elke zondag

Stephan Balkenhol, ‘Hommage an August Marcke’, standbeeld in Bonn.
Archief De digitale reiziger (2024)

De eerste keer dat ik een beeld zag van Stephan Balkenhol (1957, Duitsland), was vorige zomer in Bonn. Zijn ‘Hommage an August Marcke’ luisterde een grasveld op in de Hofgarten, een stadspark. Terwijl ik met mijn licht kippige ogen kwam aanlopen, dacht ik even dat er echt een man onder dat baldakijn stond te doen wat ik daar ook deed, zomaar wat om me heen kijken.

Deze zomer worden in de Rotterdamse Kunsthal ‘ruim 35 werken’ van Balkenhol tentoongesteld onder de titel: ‘Stephan Balkenhol - Something is happening’. Ik tel er 48 op de 2 verdiepingen in de Kunsthal die voor de expositie zijn ingeruimd, en dat zijn er inderdaad heel ruim 35. Ja, ik ben van de getalletjes en tel liefst alles na; let er maar niet op.

 Deze keer geen ‘deugkunst’, waarover ik me in mijn kolommen nogal eens laatdunkend uitlaat; geen abstracte, conceptuele kunst, waarbij je je als tentoonstellingsbezoeker het hoofd moet breken over de diepere, nobele, wereld-verbeterende bedoelingen erachter – iets waar het op deze middag, met buitentemperaturen van >30 graden en onweer op til, ook veel te warm voor is.

Nee, gewoon realistische beelden die meestal speels zijn, een enkele keer beangstigend (zoals de zwemmer in oeverloos water, of de heel normaal uitziende man met een revolver), maar altijd een streling voor het oog.

Alhoewel: realistisch? Hoe realistisch is een beeld van een man in een donkere broek en een wit overhemd, zoals meestal bij Balkenhol, maar met het hoofd van een egel? Op de Coolsingel zul je zo iemand niet gauw zien lopen. Dit is een van de grappige verrassingen die de beeldhouwer de toeschouwer bezorgt.

Ik zie een museumbezoeker, een bebaarde jongeman, postvatten tegenover de egelman en dezelfde pose aannemen als het beeld. Ook met een egel kun je je identificeren…

Volgens de toelichtende tekst aan het begin van de tentoonstelling kijken Balkenhols figuren

 ‘[…] zonder dramatische uitdrukking voor zich uit. Vaak op gelijke ooghoogte als de toeschouwer. Heel even lijkt er een verstandhouding te zijn: wij staan hier ook maar, net als jij. Something is happening, but nothing special.’

Dat maakt het bezoeken van deze tentoonstelling tot een heel relaxte ervaring. De figuren van Balkenhol zijn bijna aaibaar. De vermaning bij de ingang is dan ook niet geheel overbodig:

We begrijpen de aantrekkingskracht, maar…
Het is NIET toegestaan de objecten aan te raken!

Balkenhol werkt soms in brons (zie zijn zodiak-beelden hieronder) maar meestal met wawahout. Wawahout, ofwel: abaci, is hout van de Triplochiton scleroxylon, een hoge loofboom met wit, crème, of lichtgeel getint hout.

Meestal houwt Balkenhol beeld en sokkel uit één stuk. hij wordt geprezen om het feit dat hij geen gebruik maakt van computergestuurde apparaten – wat suggereert, dat vele andere beeldhouwers dat wel doen; komen hun werken dan uit de 3D-printer? Hij gaat het hout eerst te lijf met een kettingzaag voor het grovere werk, en daarna met steeds verfijndere instrumenten voor de afwerking. Vervolgens wordt het beeld nog geschilderd. Maar je blijft het wawahout, en daarmee het eerlijke handwerk, er altijd nog in zien.

Bob Dylan, A Hard Rain’s A-Gonna Fall (2025) – Egelman (2024) – Vrouw op Stam (2017), Moderne vrouw *) – Driebenige man (2011) – Man met revolver (2024)

*) samen met een Gotische vrouw en een oervrouw deel van een drie’luik’ in wawahout

De gezichten van de mannen en zelfs ook de vrouwen die Balkenhol beeldhouwt, lijken allemaal wel wat op elkaar, of ze nu een revolver dragen, dreigen te verdrinken in een blauwe zee, of 3 benen hebben. Zo te zien zijn het wat geïdealiseerde selfies – behalve die ik zag in Bonn, die de schilder Marcke voorstelt, maar toch ook wel weer wat lijkt op Balkenhols favoriete model.

Boven: Steenbok (Reliëf) - Leeuw (Reliëf) - Leeuw (Brons)
Onder: ‘Aquarius, Piscis Australis & Ballon Aerostatique’, plate 26 in Urania's Mirror, a set of celestial cards accompanied by A familiar treatise on astronomy ... by Jehoshaphat Aspin. London. SidneyHall (1825), gerestaureerd door Adam Cuerden – Waterman (Reliëf) – Waterman (Brons)

afbeelding links overgenomen van Wikipedia (E): Aquarius (Constellation)

5 tekens van de zodiak, waaronder 2 leeuwen en watermannen. Balkenhol maakte uit wawahout reliëfs van alle 12 tekens van de dierenriem (2025) en 7 standbeelden in brons (2025-heden). Die bronzen vormen een Unvollendete. Ze zijn nog maar net klaar, en de overige 5 komen misschien nog.

Net als vrijwel iedereen vergat de kunstenaar het 13e teken, de Slangendrager, de Ophiuchus, waaraan ik eens een artikel gewijd heb. Ik houd daarin een filippica tegen astrologie, maar heb aanwijzingen dat het stuk vooral gelezen wordt door gelovigen in de sterrenwichelarij. Allemaal vergeefse moeite, die schrijverij!

Maar wat is een aquarius (waterman) nu eigenlijk? Ik heb me tot deze tentoonstelling nooit afgevraagd naar wie of wat het sterrenbeeld genoemd is. Ik heb het ook nooit kunnen spotten aan de hemel; met zijn zwakke sterren en geringe hoogte boven de zuidelijke horizon zul je hem in de Randstad niet gauw te zien krijgen. Maar mogelijk wel in het Twentse Lattrop-Breklenkamp, het duisterste stuk Nederland, waar de nachten nog nachten zijn.

De waterman is de waterdrager uit de Egyptische mythologie die zorgde voor de jaarlijkse overstromingen van de Nijl, waaraan het land zijn vruchtbare akkers dankte. Aan het begin van de lente liet de waterman zijn kan met water leeglopen over het land. De ene waterman op de tentoonstelling is waarschijnlijk gebaseerd op de gravure op de foto. Bij de andere is de waterman een Neptunus: uitgerust met een drietand en een kroontje met watergolven.

Zwemmer (2024)

Mannelijke Herme (2024) – Vrouwelijke Herme (2020) – Mickey Mouse (2022)

Een herme was in het klassieke Griekenland een beeld van Hermes, de god van onder meer de reizigers en de wegen. De hermen dienden als wegwijzer.

Fotograferende man door fotograferende man (2025)

Op zo’n expositie ga ik altijd eerst rustig kijken naar alle tentoongestelde kunstwerken, en maak daarna nog een extra rondje voor de foto’s die een FHM’etje als dit gaan opluisteren. Vanmiddag zie ik bij dat fotorondje ineens een extra beeld, dat er bij mijn eerste ronde echt nog niet stond; nummer 49, dus. Het is, helemaal op z’n Balkenhols, een man met een wit overhemd en een donkerdere broek.

Ach nee, verroest, het is een bezoeker, net als ik een fotograferende pensionado. Zoals altijd als ik een fotograaf fotografeer, werp ik even een steelse blik over mijn schouder, om te zien of er wellicht achter mij ook iemand met een fotocamera… Maar nee, dat is ook deze keer niet het geval.

De tentoonstelling ‘Stephan Balkenhol. Something is happening’ is nog tot / met zondag 14 september 2025 te zien in de Kunsthal. Maar dan zonder de fotograferende tentoonstellingsbezoeker; die zag je alleen op FHM’s.

FHM
6 juli 2025
Er geweest: woensdag 2 juli 2025