LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
278. EEN STEEN IN DE MUUR; BAKSTEEN | BRICK IN
AMERSFOORT (11/12/2022)
277. SCHILDERIJEN
OP SCHILDERIJEN; 'SCHONE
KUNSTEN' IN ANTWERPEN HEROPEND (20/11/2022)
276. HORROR-TANDARTS;
HET VERVOLG
(23/10/2022)
275. PAARDLOZE
KOETSEN; LOUWMAN MUSEUM
(25/09/2022)
274. MET
OPEN OGEN EN UITGESTOKEN VOERLHOORNS (04/09/2022)
273. MART
VISSER, MAN VAN VELE GEZICHTEN, IN
BEELDEN AAN ZEE (14/08/2022)
De
rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag
Het Evoluon
is weer open voor publiek! Deze aankondiging,
afgelopen september, zal veel mensen van mijn leeftijd een
vreugdesprongetje
hebben doen maken.
Het futuristische, op een vliegende
schotel lijkende gebouw
aan de westrand van Eindhoven heeft van 1966-1989 miljoenen mensen,
vooral
jongeren, laten kennismaken met zaken die in de toekomst gemeengoed
zouden
worden. Het technologiemuseum was eigendom van Philips en was het
speeltje van de
mededirecteur ‘meneer Frits’.
Op de 4 ringen onder die schotel werd
de bezoeker overdonderd
met verbijsterende technische snufjes. Het begon al bij de ingang. 4
grote
digitale cijfers gaven het bezoekersaantal van die dag aan. Telkens als
er
iemand door het tourniquet liep, telde het apparaat er één bij op. Nog
nooit
hadden we zoiets gezien!
Evenmin als ons eigen gezicht op tv.
Je kon stroom opwekken
door hard te trappen op een hometrainer, en zag jezelf dan bezig via
een intern
tv-circuit; een selfie zeer ver avant la lettre. En
je kon videobellen
met iemand die 10 meter verderop stond.
En dan de ‘koffiezegger’. Het was een
spraakgenerator die
alleen KOFFIE kon zeggen, maar dat dan wel op verschillende toonhoogtes
en met meerdere
intonaties.
Natuur- en scheikundeles werd er ook
gegeven. Op een ook erg
futuristisch beeldscherm kon je elektronen om atoomkernen zien draaien.
De bezoekers mochten overal
aanzitten, zelf aan de knoppen
draaien en experimenteren. In dat opzicht vormde het Evoluon een
revolutie op
museumgebied.
De wereldproblemen werden niet uit de
weg gegaan. 3
keer per seconde werd er ergens op Aarde een nieuwe wereldburger
geboren. Hoe moesten we al die
monden voeden? Maar overal kwam de techniek ons te hulp, en Philips
niet in de
laatste plaats.
Het Evoluon ademde het nietsontziende
optimisme van de jaren
’60. Elk jaar zouden we het weer iets beter krijgen; elk jaar zouden er
nieuwe
uitvindingen gedaan worden om ons leven gemakkelijker te maken en onze
problemen op te lossen.
Ik herinner me ons eerste bezoek, mijn moeder,
broertje en
ik, nog als de dag van gisteren. Ik had de attractie gevonden in het
indertijd
zeer populaire langwerpige boekje met NS-vakantiedagtochten; trein plus
toegang.
Het was in de zomer van 1969, enkele weken na de eerste maanwandeling
van Neil
Armstrong en Buzz Aldrin.
Ik dacht toen dat vakantiereizen naar
de Maan zo rond 2000 wel
voor ieders beurs betaalbaar zouden zijn en dat we tegen die tijd wel
een
kolonie op Mars gesticht zouden hebben.
Maar zelf was ik in de eerste 12 jaar
van mijn leven nog
nooit zo zuidelijk gekomen op de aardbol als Eindhoven. Alleen de
treinreis
was daardoor al een avontuur. Vanuit de trein en later de stadsbus
zagen we in
de stad alleen Philipsgebouwen, gevel na gevel.
Op het station van Eindhoven werden
de treinen aangekondigd
op televisieschermen - Philips-tv’s, uiteraard -; ook
nooit eerder gezien. Ik nam het idee mee
terug naar huis dat de poort naar de toekomst in Eindhoven stond en de
gids daarheen
Philips heette.
Een paar jaar later was het Evoluon
het meest geliefde uitje
op Tienertoer. Met mijn broertje en de neven heb ik die vliegende
schotel ook
nog 2 keer bezocht.
In de jaren 80 begon de werkelijkheid
het tentoongestelde in
het Evoluon te achterhalen. Niet veel meer dan de toekomst van gisteren
zag je
er nog. De bezoekersaantallen liepen terug; de 4 cijfers werden niet
meer
gehaald. Met het
Philips-concern ging
het ook niet goed. Philips stootte het zwaar verlieslatende Evoluon af.
Die
nieuwe eigenaren bouwden er wat paviljoens aan vast en veranderden het
complex
in een vergader- en congrescentrum.
De koepel bleef echter intact en oogt
bijna 60 jaar na zijn
bouw nog steeds futuristisch. En dan in 2022 ineens het bericht dat de
ringen onder
de koepel na 33 jaar opnieuw in gebruik genomen werden als
tentoonstellingsruimte.
Tot 25 maart 2023 loopt er de
expositie Retrofuture, gewijd
aan de toekomst van gisteren, maar ook aan onze huidige visie op de
toekomst.
Ik zie een tentoonstelling, net zo
gevarieerd als indertijd
het Evoluon. Net als vroeger zou ik hier met gemak een hele dag kunnen
doorbrengen,
als mijn benen niet na een uur of 3 zouden zijn gaan protesteren.
Uit elke ring pik ik er één of 2
dingen uit. Ring 1 is het
domein van kunstenaars.
Dit is wel een aardige grap: een
robot, de DOBOT, die met
heel veel omhaal doet wat wij mensen echt nog sneller en beter doen:
typen op
een tablet. Hij typt beurtelings ‘I WORK’ en “IK WERK.’
De Tribe
Tower van studio Smack is een videopresentatie, zo
te zien geïnspireerd op de Toren van Babel, de werken van Jeroen Bosch
en die van
M.C. Escher. De meest vreemde wezens: ‘mensen’ met trompethoofden, 6
ogen, geweien,
of een enorme mond in hun buik, lopen doelloos eindeloze trappen op en
af in
iets wat lijkt op een Evoluon met honderden ringen. Onderaan verdwijnen
die
ringen in de aarde; bovenaan komen er nieuwe ringen bij, ad
infinitum.
Op Ring 2 zien we deze versie van de
Doomsday Clock, een
idee uit 1947 van het tijdschrift Bulletin of The Atomic Sciences en de
kunstenaar
Martyl Langsdorf. Een kernoorlog? De klimaat-Apocalyps? De klok staat
op een
paar minuten voor 12.
Maar dat staat hij al 75 jaar; soms
een minuut erbij, soms
één eraf. Hij heeft Chroesjtsjov, Kennedy, Reagan, Brezjnev, de
profetieën van
de Club van Rome en tot heden ook Poetin overleefd; ergens wel een
geruststellende gedachte, vind ik.
Verder is deze ring gewijd aan
voorstellingen uit het
verleden over de toekomst. Daar klopt(e) meestal niet veel van. Zoals
dit
ontwerp van Luigi Colani uit 1970 van het kantoormeubel van de 21e
eeuw. Een
stoel die niet zou misstaan in een bemande Marsraket, als contrast met
de
schrijfmachine die er nog steeds wel heel erg 1970 uitziet.
Het doet me denken aan een uitspraak
die wordt toegeschreven
aan Wim Kan en aan vele anderen: ‘Voorspellen is moeilijk, vooral als
het de
toekomst betreft’.
Ik klim naar Ring 3, die voornamelijk
bedoeld is voor degenen
die jong genoeg zijn om het jaar 2072 nog mee te maken. Deze ring weet
weer
iets van de sfeer uit het oude Evoluon tot leven te wekken. Alles is
interactief; er zijn quizzen; er kunnen keuzes gemaakt worden, er wordt
uitgedaagd tot nadenken.
De bezoekers van Retrofuture hebben
er een hard hoofd in, in
de Marskolonie. Maar ik geloof er wel in hoor, in ieder geval dat we in
2072
nog steeds zeggen dat we over 50 jaar naar Mars gaan.
Dan klauter ik naar Ring 4 in de nok
van dit gebouw. Hier is
het kermis, de Future Fair, een surrealistische, apocalyptische kermis
met weinig
pret en veel sombere tonen.
Uit een snackmuur kun je (niet echt,
je kunt er geen euro in
gooien) micro-organismen trekken. De boodschap is geloof ik, dat die
wezens erg
nuttig kunnen zijn. Tussen haakjes, alles over wat woelt en krioelt in
de microkosmos
zag ik 5 winters geleden Micropia in Amsterdam.
Andere dingen zijn minder nuttig. Er
is een tent met, nee, geen
koffiezegger, maar wel een waarzegster in de gedaante van een kat. Zij
laat toekomstige
rampen de revue passeren. Die zullen geschieden als we Kunstmatige
Intelligentie ons leven laten beheersen.
En we zien in het spookhuis een video
(niet geschikt voor
kinderogen) met beelden van oorlog, plasticsoep en vervuiling, onder
omineuze
achtergrondmuziek.
Deze expositie Retrofuture, is nog
net zo fascinerend,
gevarieerd en futuristisch als het Evoluon was in 1969. En je mag ook
nog
steeds overal aankomen.
Maar het optimisme van toen is er nu
wel af. De teneur is
veranderd, 180 graden gedraaid. Indertijd zat de toekomst vooral vol
mogelijkheden,
nu vol bedreigingen. Het is een teken des tijds.
Ik denk niet dat dit de boodschap is
die Retrofuture wil
overbrengen, maar dat is wel wat ik eruit haal.
FHM
1 januari 2023
Er geweest: zomer 1969, 1972 en 1973 en woensdag 21 december 2022
VOLGENDE
AFLEVERING: DE
MACHINE AAN DE MACHT? ‘BRAINPOWER’ IN MUSEUM BOERHAAVE
(08/01/2023)
