Nr. 257 - zondag 7 maart 2021 (week 9)
Gezichten op je scherm: bewegende portretten en niet-bestaande personen

LAATSTE ZES AFLEVERINGEN

256. 'ZE HEEFT HAAR BROOD NIET IN LEDIGHEID GEGETEN'; OUD BIDPRENTJE (07/03/2021)
255. CORONAJAAR IN MOMENTEN (03/01/2021)
254. BEMINDE ZATERDAG VOOR DE BUIS (20/12/2020)
254a. BESLIST EVEN LEZEN!!! 27 DINGEN DIE IEDERE SCHRIJVER MOET WETEN!!! VERPLICHTE KOST VOOR IEDERE SCRIBENT!!! (20/12/2020)
253. NEPNIEUWS, WAPPIES EN WONDERDRANKJES, PEST TOEN EN CORONA NU (29/11/2020)
252. THUIS LATEN BEZORGEN... (08/11/2020)
251. REALISME EN CORONAKUNST IN SCHIEDAM (20/09/2020)


De rubriek FHM's A-viertjes verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op zondag.


Mijn vader, eind jaren 40, en schrijver dezes, oktober 1968.


Het was van de week ineens een complete hype op Twitter. Iedereen twitterde bewegende portretten van lang geleden ontslapen voorzaten. Aanstichter van een en ander is de genealogische site MyHeritage, en de naam van deze nieuwe app: Deep Nostalgia.

Het recept voor zo’n tot leven gekomen portret is simpel. Fotografeer met je smartphone een oude, vergeelde foto uit een familiealbum, en upload die naar deze pagina op  de site van MyHeritage. De eerste 3 keer is dat gratis, daarna wordt het: dokken.

In een halve minuut tijd lapt de app de afbeelding niet alleen heel knap op, maar voegt hij er ook nog beweging aan toe. De geportretteerde voorouder, misschien al langer dan een eeuw dood, beweegt zijn hoofd en gezicht in een paar verschillende poses, alsof hij zijn meest gunstige kant naar de camera wil richten. Dat alles zie je dan in een korte video, een MP4-bestand dat je kunt downloaden.

Je zou je ook gemakkelijk kunnen voorstellen dat de persoon op de video aandachtig luistert naar iets wat jij te vertellen hebt. Bijvoorbeeld: ik aan mijn vader, wat er zoal gebeurd is sinds zijn dood, deze week 60 jaar geleden; waarom iedereen anno 2021 een soort slab voor zijn gezicht heeft, en wat dat toch voor kleine kastjes zijn waar alle mensen voortdurend op lopen te turen en te tikken onder het wandelen of fietsen. Onbegonnen werk, zo’n gesprek; goed dat het niet echt kan!

Hoe zou ik bijvoorbeeld uit kunnen leggen, hoe MyHeritage dat flikt; grimassen toevoegen aan een foto? Ik kan niet zeggen dat ik er zelf veel van begrijp. Het werkt in ieder geval met kunstmatige intelligentie, maar mijn natuurlijke intelligentie schiet ervoor te kort.

Ik uploadde, naast mijn vader, ook nog de rest van mijn fotogalerij die op de schoorsteenmantel staat: moeder, grootouders, overgrootmoeder uit Apeldoorn. En de foto van mezelf die mijn oom Frans van me maakte in de herfstvakantie van 1968, toen ik 11 jaar en 11 maanden oud was.

Mensen meldden op Twitter hevige gemoedsbewegingen door het tot leven komen van het portret van hun dierbaren. Zelf vind ik de animatie daarvoor toch net iets te simpel. Nee, ik had ook niet verwacht dat de geportretteerde spontaan iets tegen me zou zeggen, of door een hoepel zou springen, of zo. Het kan best zijn dat MyHeritage daaraan nu in het diepste geheim werkt.

Wat wel een beetje eng is: ze verzamelen ook het DNA van mensen die daarvoor hun wangslijm afstaan en opsturen. Kunnen ze daarmee de inzenders zo ergens rond het jaar 2525 weer compleet tot leven wekken, niet als video, maar als kloon van vlees en bloed? Compleet met hun herinneringen uit de 20ste en 21e eeuw, want dat wordt ook misschien nog wel eens uitgevonden? Ik wil er niet te diep over doordenken. Nostalgia kan ook te ‘deep’ gaan.

De levende portretten van mijn opa van vaderszijde en mijn overgrootmoeder uit Apeldoorn doen me niet veel. Ik heb die mensen niet gekend, ze zijn vóór mijn tijd overleden, dus ik ervaar ook geen schok van herkenning. Wel bijzonder vind ik te zien, hoe die vaak ernstige, stramme gezichten op ouderwetse portretfoto’s als bij toverslag ontdooien, tot leven komen en meer menselijk worden.

Verder raakte de video naar mijn eigen jongensportret me nog het meest.

Deep Nostalgia werkt niet alleen op foto’s, maar ook op geschilderde portretten, tekeningen en misschien – ik heb het nog niet geprobeerd – ook wel op standbeelden. Ik zag al bewegende zelfportretten langskomen van Rembrandt van Rijn en Vincent van Gogh, schilderijen van Dirck Volkertszoon Coornhert (die binnenkort zijn 500ste verjaardag hoopt te vieren), Napoleon en vele andere figuren uit de geschiedenis.

Zelf plukte ik een getekend portret van Constantijn Huygens van mijn eigen site, en uploadde dat naar de app van MyHeritage, met het resultaat dat je hiernaast ziet. Ook op tekeningen werkt het dus.

Michiel van Mierevelt portretteerde Huygens in 1625 als de ambitieuze, veelbelovende, doch ook erg kwetsbare jongeman die hij was. Maar in de bewegende beelden zie ik ineens een ander aspect van zijn persoonlijkheid. Hij ziet er in een flits even uit alsof hij iets verwoestend geestigs gaat zeggen, waar hij later ook weer spijt van krijgt, zijn eigen glazen mee ingooit, en zijn excuses voor moet aanbieden. Maar misschien leg ik dat er zelf wel in, omdat ik op hem afgestudeerd ben, en meen te begrijpen, hoe hij in elkaar zat.


deze persoon bestaat niet

 

Trending topics op Twitter komen en gaan. Twee jaar geleden was er één rond de website This person does not exist. Die website bestaat zelf nog steeds, maar je hoort er nooit meer iets over. Die site doet, ook met behulp van kunstmatige intelligentie, nog iets veel wonderlijkers dan MyHeritage: portretten produceren van mensen die niet bestaan, en ook nooit bestaan hebben. Telkens als je de pagina ververst, verschijnt er een nieuw gezicht.

Ze hebben het programma eerst gevoed met duizenden of misschien zelfs miljoenen foto’s van gezichten van echte mensen, en daarna een app geschreven die nieuwe gezichten produceert. En dat meestal heel overtuigend doet. Wie zou denken dat de knappe jongedame hierboven uit de computer komt, en geen wezen van vlees en bloed is?

Het universum van This person does not exist bestaat wel grotendeels uit knappe mensen met erg regelmatige gezichten. Er verschijnen mannen en vrouwen, kinderen en volwassenen, dikkerds en magerds, en mensen van alle rassen. Maar nooit portretten van bejaarden. Als je wilt weten hoe de mensheid eruit zou zien als die lui van Herstel.nl het voor het zeggen zouden krijgen, dan heb je hier een voorproefje: alle bejaarden dood of opgeborgen uit het zicht.

Het algoritme achter This person does not exist werkt niet 100% perfect. Soms duiken er plotseling mensen op met afgrijselijke verminkingen, bijvoorbeeld met een paar extra ogen, met zweren en builen in felle kleuren, of met gezichten die zijn versmolten met de achtergrond. Dat is altijd even schrikken, als je al die gezonde, jonge, vrolijke lachende mensen gewend bent die vaak op die site getoond worden.

Maar weet je wanneer je echt lam schrikt? Het is mij nog niet overkomen, maar het zal toch gebeuren in één op de 10 miljoen of één op de miljard gevallen of daaromtrent: iemand die op jezelf lijkt alsof het je eeneiige tweelingbroer of –zus was. Een virtuele dubbelganger, een niet-bestaande persoon die op jou lijkt als je spiegelbeeld; horror!

FHM (de echte)
7 maart 2021

VOLGENDE AFLEVERING: HET GAAT ECHT NERGENS OVER; TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN (14/03/2021)



© Frans Mensonides, Leiden, 2021