Utrecht Vaartsche Rijn toch nog open! (plus: Uithoflijn in wording)

Toch nog onverwachts ging Station Utrecht Vaartsche Rijn open. Het gebeurde in de vroege ochtend van maandag 22 augustus 2016, niet toevallig de eerste dag van het nieuwe schooljaar.

Het is het negende station in de gemeente Utrecht (inclusief Vleuten en Maliebaan). Je kunt er op de Sprinters springen in de richtingen Geldermalsen (- Tiel / Breda), Veenendaal (- Rhenen), Breukelen en verder, en Woerden, en ook verder.

Uiteraard kun je van Utrecht Vaartsche Rijn ook naar Utrecht Centraal reizen. Per trein overbrug je de afstand van 1500 meter toch nog iets sneller dan met lijn 2 (waarmee hier bedoeld wordt: de menselijke onderdanen, ofwel: de benenwagen).

Utrecht Vaartsche Rijn is nu eindelijk spookstation-af. De bouw ervan was al voltooid in december 2014 en het station was al aardig verstoft en verloederd toen het eindelijk in gebruik werd genomen. Ze hebben er voor opening nog even flink de bezem doorgehaald.

Vanwaar die vertraging? Een over geluidsoverlast klagende buurtbewoner (één klagende buurtbewoner) heeft met juridische procedures de opening van het station ruim anderhalf jaar weten uit te stellen. Gelukkig leidde dat niet tot afstel. Die persoon kreeg een ander huis aangeboden. Naar verluidt op Goeree-Overflakkee, waar helemaal geen treinen rijden.

Het nieuwe station is omringd door scholen en kantoren en zal dus in ieder geval van maandag tot vrijdag wel in een behoefte voorzien. 7000 à 8000 passagiers per werkdag, zo luiden de prognoses.

Ik ben er sinds de dag van opening al drie keer geweest. De eerste keer was op zaterdag de 27e in gezelschap van Maxwell van Haeghwijck. Wij zagen toen vooral fotograferende railhobbyisten als wijzelf. Omdat ik de weken daarop vakantie had, ging ik er ook doordeweeks nog twee keer kijken naar reizigers die geen vakantie hadden. Dinsdag 6 en vrijdag 9 september waren de data van mijn bezoeken.

Bij Utrecht Vaartsche Rijn liggen maar liefst 10 parallelle sporen. 4 zijn er voor Sprinters, 4 voor IC’s van / naar Utrecht Centraal die net op snelheid zijn gekomen, c.q. net in de remmen hebben geknepen. De 2 overige, meest noordelijke sporen, zijn bestemd voor de trams van de Uithoflijn die in 2018 gaat rijden, en nu alvast een apart perron heeft op Vaartsche Rijn.

Die vrijdagmiddag pakte ik ook nog de dubbelgelede bus U-OV lijn 12 naar De Uithof, om eens te kijken hoe het er voorstond met de aanleg van diens opvolger, de Uithoftram.

Hieronder fotoverslag, 9 maanden later gevolgd door een aanvulling over de Uithoflijn.


 


Jeremie

 

Foto overgenomen van Wikipedia


Veel gejeremieer dus, rond dit station, van één klager over geluidsoverlast. Wat zot, dat die ene bewoner de opening van het station ruim anderhalf jaar heeft kunnen traineren! Vergelijk dat eens met (al dan niet terechte) overlastklachten over het luchtverkeer rondom onze nationale heilige koe, Schiphol, dat zich sinds deze week Koninklijk mag noemen. Honderdduizenden klachten per jaar komen er binnen. Maar op de postkamer van de Koninklijke Schiphol staat daar een levensgrote papierversnipperaar voor klaar. Alle klachten worden straffeloos genegeerd. Luchtverkeer is spoorverkeer niet.

De kop van deze paragraaf, ´Jeremie´, slaat echter niet in de eerste plaats op die jeremiërende bewoner. Nee, vroeger lag hier de Jeremiebrug. Die moest worden afgebroken om plaats te maken voor extra sporen en de bouw van station Vaartsche Rijn. Later is de brug weer in elkaar gezet in het Máximapark in Leidsche Rijn. Dat park ligt zo ongeveer tussen de stations Vleuten en Utrecht Terwijde, en daar is die mooie, meer dan een eeuw oude gietijzeren brug nog te bezichtigen.

Station Vaartsche Rijn had tot het beruchte spoor-opheffingsjaar 1935 een voorloper in de vorm van Stopplaats Jeremiebrug. Op dat station, of liever: die halte, stopten 5 stoptreinen per dag naar Maarn of Maarsbergen.

Een tram reed er in die tijd ook over de Jeremiebrug, de tram van Utrecht naar Jutphaas en Vreeswijk. Die tram werd eerst getrokken met stoom, daarna door paarden, wat goedkoper was, maar vanaf 1923 nota bene door een bus. Deze trambus had meer recht, zich een ‘bandentram’ te noemen dan de Eindhovense Phileas.  Maar hij hield niet lang stand; in 1929 werd de tramverbinding opgeheven. 

Klopt dat verhaal wel? Ja, ik las het in de Wikipedia. En een lezer wees me op deze Kroniek van de Historische kring Nieuwegein waaruit ik onderstaande foto van dit curiosum heb gekopieerd. Lees het verhaal over die bustram op pag. 21 van dat document.


 

Spaghetti














De spoorspaghetti aan weerszijden van Utrecht Centraal, daar wilden NS en ProRail dolgraag vanaf. Treinen uit elke willekeurige richting konden naar vrijwel elk willekeurig spoor gedirigeerd worden, en dat mocht niet meer kunnen. Dat was veel te handig bij stremmingen en verstoringen; stel dat je daarop zomaar flexibel zou gaan inspelen...

Afgelopen zomer werd de spaghetti ontward en werd wat krom was, rechtgetrokken. Gevolg daarvan is onder andere dat Sprinters uit de richting Breukelen na Utrecht Centraal alleen maar door kunnen rijden richting Veenendaal, en sprinters uit de richting Woerden alleen naar Geldermalsen. Op die trajecten worden nu rechtstreekse Sprinter-verbindingen geboden, zoals al heel lang geleden gepland was in het kader van project Randstadspoor.

Utrecht Vaartsche Rijn is ook opgezet als ontspaghetti’d station. Langs het meest zuidelijke perron (spoor 3 en 4) stoppen alleen Sprinters van en naar Geldermalsen, op het middelste (het tramperron meegeteld) alleen Sprinters van en naar Veenendaal (spoor 1 en 2).

Het station ziet 6 Sprinters stoppen per uur per richting. In de spits zijn dat er 8; twee extra treinen naar Veenendaal komen erbij. Er  vertrekken dan telkens 2 treinen ongeveer tegelijk naar Utrecht Centraal, maar dan van verschillende perrons.

Als die sporen rond Utrecht Centraal iets anders waren neergelegd, had je één perron kunnen bestemmen voor de treinen naar Geldermalsen én Veenendaal, en het andere voor die naar Breukelen én Woerden. Dan had je cross-platform over kunnen stappen van bijvoorbeeld Geldermalsen naar Breukelen, schreef me een lezer, die had uitgeknobbeld dat dat gemakkelijk had kunnen worden ingepast.

Hoeveel behoefte daaraan zou bestaan, weet ik niet. Zoals de sporen er nu bijliggen, zal het station vooral gebruikt worden door mensen die hier in de omgeving studeren of werken, en woonachtig zijn in bijvoorbeeld Rhenen, Maarn, Tiel, Maarssen en noem maar op. Die gaan er absoluut op vooruit.

 

 

Het achterland

Waar kun je vanaf Utrecht Leidsche Rijn allemaal naartoe lopen? Het station heeft uitgangen naar beide kades van de Vaartsche Rijn, het kanaal waarnaar het station genoemd is. Dat kanaal verbond de Rijn en daarmee Utrecht al sinds de middeleeuwen met de Lek bij Vreeswijk.

Per boot kun je onder het station doorvaren. Bij de kades bevindt zich ruimte voor horeca en winkeltjes.

Loop je in noordelijke richting langs het kanaal, dan sta je na 3 minuten in de binnenstad van Utrecht, het zuidelijke gedeelte, bij de Tolsteegbrug en niet ver van het Centraal Museum. Zelf liep Ik een blokje om ten zuiden van het station.

Je hebt hier in de buurt bedrijvencentra Vondelparc en Rudolf Magnus, in een voormalige ambachtsschool; het Grafisch Lyceum Utrecht, in een modern glazen huis; het nieuwe kantoor van reclamebureau DDK en het C.O.V.-gebouw waar onder meer de brandweer en de veiligheidsregio zit. DDK is gevestigd op het bedrijventerrein De Helling, genoemd naar de scheepswerven  die hier in de 17e, t/m 19e eeuw langs de kades van de Vaartsche Rijn stonden.

De hofleverancier van het nieuwe station is echter ROC Midden Nederland, die hier mbo-opleidingen verzorgt in welzijn en gezondheidszorg. De leerlingen daarvan zijn juist als ik passeer vrijgelaten en verdringen zich nu bij de halte van o.a. stadsbus U-OV 29. Die bus rijdt van De Uithof naar Leidsche Rijn, buiten het centrum om.

 

Bus

Daarmee komen we op het hoofdstuk: bus. De drukke busbaan ten noorden van het spoor, luisterend naar de op z’n Utrechts uit te spreken naam Adama van Scheltemabaan, is opgeheven; daar komt straks de tram voor in de plaats. De hele vloot bussen rijdt nu op een nieuwe busbaan aan de zuidzijde van het spoor. Van de stadszijde van Utrecht Centraal vertrekken nu geen bussen meer. Die zijn voorlopig allemaal verplaatst naar de busstations Jaarbeurszijde en Jaarbeursplein. Ik fotografeerde ze op een zomeravond in juli.

In de toekomst zullen er aan de centrumzijde ook weer bussen halteren; die naar het centrum. En het is ook nog steeds een vrome wens, de Uithoflijn (zie hieronder) te koppelen aan de sneltram Utrecht – Nieuwegein – IJsselstein.

De bussen naar het centrum verlaten het busstation Jaarbeursplein via een nieuw busviaduct bij de Van Sijpesteijnkade. Dat is alvast voorzien van tramrails, maar nog niet van een bovenleiding. Dit viaduct fotografeerde ik op zaterdag 24 september door de spijlen van een bouwhek heen. Na dit viaduct duiken de bussen onder de sporen door via de Leidseveertunnel, om weer boven te komen bij de kantoorgigant Smakkelaarsburcht.

 

Busstation Jaarbeurszijde





Busstation Jaarbeursplein






Van Sijpesteijn-viaduct

Oerbos-trams: Uithoflijn

Bus 12 naast zijn opvolger: de Uithoflijn




Foto van de Oerbos-kop overgenomen van de Wikipedia.

Nederlands drukste buslijn, U-OV 12 (Utrecht Centraal – De Uithof), trekt 25.000 passagiers per schooldag, waarvan er 3000 á 4000 tussen 8:00 en 9:00 uur richting De Uithof reizen. De mensonterende taferelen die dit massavoer met zich meebrengt, zouden tot de verleden tijd moeten behoren in 2018, als de Uithoflijn in gebruik wordt genomen.

Die begint dan op Utrecht Centraal aan de noordzijde (centrumzijde) en krijgt zoals gezegd een halte op station Utrecht Vaartsche Rijn. De tram gaat rijden in een frequentie van 16 ritten per uur. Vele reizigers zullen de tram nemen op Centraal en hier bij Vaartsche Rijn alweer uitstappen. Hun plaats kan dan mooi ingenomen worden door studerenden uit Maarn, Tiel, etc. die hier uit de trein zijn gestapt en doorwillen naar De Uithof – waar de naam Utrecht Science Park maar niet wil inburgeren.

De trams zullen geleverd worden door het Spaanse CAF, en heten: Urbos 100. Urbos in het Spaans zal wel iets met stad te maken hebben. Maar een stadstram die Oerbos heet, is in het Nederlands toch wel bijzonder.

Overal wordt nu voortvarend gewerkt aan de trambaan. Op sommige plekken, nabij stadion Galgewaard en bij het eindpunt, zijn zelfs al spoorstaven zichtbaar. De trambaan in wording trekt een diepe vore door De Uithof. De bus is verhuisd naar een noodbaan. Een potige tante in een geel hesje staat het verkeer te regelen, zodat studenten niet overreden worden door bussen.







In een stuk uit 2012 heb ik de moeizame voorgeschiedenis geschetst van deze 8 kilometer lange en 440 miljoen euro dure OV-verbinding; 30 jaar worsteling met het OV naar de universitaire uithoek De Uithof.

Er zijn op De Uithof heel wat gebouwen bijgekomen sinds ik rond de eeuwwisseling studeerde in Utrecht (en soms tentamen moest doen op De Uithof, maar er verder vrijwel nooit kwam). Ook het aantal studenten is de laatste jaren flink toegenomen. De ramingen van de vervoerscijfers van de Uithoflijn zijn al bijgesteld van 36.000 naar 45.000 per dag. Het zou wel eens kunnen wezen dat straks die 3:45-minutenfrequentie in de spits ook al niet genoeg is, en dat de capaciteit van de tram al snel onvoldoende zal blijken.

Ik kreeg desondanks de afgelopen weken een drieluik wonderlijke blogs in mijn Twitter-timeline van Ton van Rietbergen, een hoogleraar in de economische geografie aan de UU: deel 1deel 2 en deel3. Die is van mening dat de tram veel kost, en weinig oplevert. Hij heeft een veel beter plan. Dat behelst: een NS-station openen op De Uithof, iedere student een gratis OV-fiets geven en /of een netwerk van ´supersonische overdekte fietspaden’ aanleggen in een zeer wijde straal rond het universitaire centrum.

De professor haakt wat laat aan bij de discussie: op het moment dat het project bijna voltooid is. Dat idee voor een spoorverbinding naar De Uithof is in al die jaren al eens eerder geopperd.

Een economisch geograaf zou als geen ander moeten weten dat OV-infrastructuur niet wordt aangelegd om er winst mee te behalen, maar om de kwaliteit van het OV te verbeteren. Je kunt dan alleen nog twisten over de vraag of de kwaliteitswinst de investering waard is. ´Het kost veel en levert weinig op´, het zou ook kunnen gelden voor het torenhoge salaris van zo’n professor …

Dit project lijkt mij geen schoolvoorbeeld van geldverspilling; eerder een van ‘Too little too late’. Ja, de projectkosten zijn inderdaad exorbitant voor een trambaan die grotendeels op maaiveld ligt. 440 miljoen euro – dat dan nog wel inclusief trammaterieel - dat is zo om en nabij 1 miljard gulden. Dat is op de kop af het bedrag dat in de jaren 80 een metro- of HOV-verbinding onder de binnenstad gekost had. 

Nu zitten we dus voor die centen met dat trammetje dat op de openingsdag misschien al te krap is. Maar ik worstel me er wel in, over 2 jaar, om kond te doen van het feit dat hij rijdt.

 

Opnieuw de bus

Deze middag verlaat ik De Uithof met U-OV-bus 31, Lunetten – Bilthoven. Dit is een van de vele busverbindingen buiten Utrecht Centraal en het centrum om, die de laatste jaren zijn ingevoerd. Zij ontlasten bus 12 en straks de Uithoflijn.

Deze bus naar Bilthoven trekt flink wat klanten. Hij rijdt in kwartierdienst en geeft aan beide einden een goede aansluiting op de treinen.

Bij het vernieuwde station Bilthoven eindigt deze fotorapportage.

Frans Mensonides
18 september 2016
Er geweest: zaterdag 27 augustus, dinsdag 6 en vrijdag 9 september 2016
Laatste aanpassing: 16 oktober 2016


Aanvulling: fietsen langs de Uithoflijn

Een kleine aanvulling over de Uithoflijn. Ik plant hem maar even onderaan het stuk over station Utrecht Vaartsche Rijn van vorige herfst. Daar komt hij langs en daar had ik het ook al over die tram, die per dag 45.000 studerenden en anderen gaat verplaatsen van of naar het Utrechtse universitaire centrum, waarvoor de naam Utrecht Science Park (‘Joetrekt Saaijens Pahk’) maar niet wil inburgeren.

Correctie op de vorige alinea: volgens een zeer recent krantenbericht komt de tram voorlopig misschien niet eens LANGS Vaartsche Rijn, maar krijgt hij er tot nader aankondiging zijn beginpunt.

Op tweede pinksterdag, maandag 5 juni 2017, fietste ik vanaf station Utrecht Centraal langs de Uithoflijn in aanleg – waar mogelijk; niet overal loopt er een straat of fietspad langs. Die lijn begint ergens op te lijken, was mijn conclusie. Maar daarbij moet ik wel zurig opmerken dat het allemaal wel heel erg lang duurt. In totaal 6 jaar (misschien dus nog meer L) voor de aanleg van 8000 meter trambaan…

In China stampen ze in die tijd een compleet metronet van honderden kilometers uit de grond, zo niet: IN de grond. Ja, na zo’n operatie zijn er in zulke steden wel tienduizenden daklozen bijgekomen, maar die hebben dan wel hoogwaardig OV voor de deur, die ze niet meer hebben. Waar gehakt wordt, vallen spaanders, en ieder voordeel heb z´n nadeel, nietwaar?

Mijn eerste stuk over de Uithoflijn dateert van september 2012, toen de spade net de grond in was. De eerstejaarsstudenten die toen ontgroend werden, zitten nu voor het merendeel gebogen over hun masterscriptie.

De opening is gepland voor 7 juli 2018; laten we hopen dat dan toch de hele lijn in gebruik kan worden genomen. Dat is dan net de week dat de universiteit zijn poorten sluit voor de zomervakantie. Wijselijk gaat men eerst een week of 6, 7 pendelen met vrijwel lege trams. Hopelijk zijn de kinderziekten er dan uit als in september de studenten van Universiteit en Hogeschool weer aantreden.

Zoals ik hierboven al schreef, gaat het vervoer plaatsvinden met Spaanse Urbos-trams uit de fabrieken van CAF. Ik zei dat de capaciteit daarvan vermoedelijk op dag 1 al tekort zou schieten, zeker in dat beruchte uur tussen 8:00 en 9:00.

Maar die vijfledige trams zijn 33 meter lang en gaan twee aan twee gekoppeld rijden. 66 meter tram, nog 6 meter langer dan de U-Bahn van Düsseldorf, en dat was al zo´n eind. Zo´n combinatie van Oerbos-trams telt 132 zitplaatsen, waarvan 8 voor rolstoelers, en niet minder dan 312 plekken voor verticaal vervoer. In totaal kunnen deze combinaties dus 444 personen tegelijk verslepen. Met 16 ritten per uur per richting komt dat dus neer op een uur-capaciteit van ruim 7000 man per richting.

De eerstkomende jaren zal dat wel voldoende zijn, zelfs in dat drukste uur van de ochtendspits. Maar of het vervoer dan nou zoveel comfortabeler zal zijn dan in de huidige overvolle drieledige bussen, ik waag het te betwijfelen. We gaan het zien!

De foto’s.

De Uithoflijn begint op het plein bij Utrecht Centraal waar ooit het streekbusstation was. Daar valt weinig te zien op het moment; de hele boel is afgesloten met hekken en schuttingen. Daarvandaan neemt de tram de route van de oude busbaan langs het spoor, de Adama van Scheltemabaan. Dat is het trajectgedeelte dat dus naar verluidt nog niet voltooid zal zijn in de zomer van ’18.

 




De tramhalte bij station Vaartsche Rijn en het uitzicht daarvandaan. Een paar meter verder kruist de tram straks de Albatrosstraat, wat me natuurlijk doet denken aan de Albatrostrams in Antwerpen en Gent.

 


Langs de Pelikaanstraat wordt de ruimte onder het tramtracé benut voor garages en fietsenstallingen. Daarna gaat de tramroute verder rakelings langs de begraafplaats Soestbergen (rechtsonder). Verderop doet de Uithoflijn dat langs begraafplaats Kovelswade (niet op de foto). Die hele rit wordt zo één memento mori.

 

Bij de Lunetten, welbekend van mijn Fortenwandeling uit 2007.


 

Voorbij de forten buigt de tram van de spoorbaan af richting de sportvelden langs de Laan van Maarschalkerweerd, op weg naar stadion Galgewaard. Langs de sportvelden lagen vorig jaar al tramsporen; zie de foto ergens heel ver hierboven. Tussen Vaartsche Rijn en Galgewaard komt geen halte. De tram kachelt hier 3 km achterelkaar door; bevorderlijk voor de gemiddelde snelheid.

 

Intimiteit tussen twee bouwkranen bij de halte Krommerijn aan de Weg tot de Wetenschap.

 

En hier naderen we dan de Wetenschap waar die weg naartoe leidt. We draaien het domein op van de universiteit en de hogeschool: De Uithof…

 





…waar we even een uitstapje maken naar de heel bijzondere architectuur.

 

Verder ziet het er nog steeds uit zoals een driekwart jaar geleden; de Uithoflijn trekt zijn sporen door de Uithof.

 

Hier zijn we dicht bij het eindpunt: P&R De Uithof. 7/7/18 staat met dikke letters in mijn agenda. Was er die maand ook niets iets met een langverbeide metro in Amsterdam? Ik plan voor ’18 een lange zomervakantie.

Frans Mensonides
18 juni 2017
Er geweest: 5 juni 2017; ´In eenen tsinxen daghe´


© Frans Mensonides, Leiden, 2016