Zorg om de zorg: Sint Hubertusberg van Jiskefet

Stagiaire: ‘Eh, u had te weinig kaas gekocht. Want ik had wel brood gemaakt, met kaas. Maar dat is nu op, en ik heb er maar zes.’
Hoofdzuster: ‘Nou, wat heb je ertussen zitten?’
Stagiaire: ‘Kaas!’
Hoofdzuster: ‘Ja. Maar hoeveel kaas heb je ertussen zitten? Maak ’s open, zo’n broodje!’
Stagiaire: ‘Gewoon, zo.’
Hoofdzuster: ‘Nee, dat is veel te dik! Nee, nee, nee.’
Stagiaire: ‘Maar ik dacht gewoon zo… lekker toch!’
Hoofdzuster: ‘Jij moet niet te veel denken, jij moet gewoon luisteren naar mij. Pak eens even een nieuwe boterham! Pak eens even nieuwe boterhammen! Goed zo.’
Stagiaire: ‘Maar ik dacht: als de Keukenhof…’
Hoofdzuster: ‘Nog een boterham!’
Stagiaire: ‘… als we daar…’
Hoofdzuster: ‘Goed zo. En dan maak je die weer open. Maak maar open! En dan… Schiet nou maar even op!’
Stagiaire: ‘Ja.’
Hoofdzuster: ‘Dan doen we het zo. Een beetje schuin erop, dan zien ze aan beide kanten… dan zien ze er iets uitkomen. Snap je?’
Stagiaire: ‘Ja.’
Hoofdzuster: ‘En dan doe je dat ook met deze, doe je weer met deze. Dan heb je meer dan genoeg, zelfs, Meer dan genoeg.’
Stagiaire: ‘Ja, enne…’
Hoofdzuster: ‘Waar zijn de pilletjes van Beekman? Heb je die hier klaarliggen?’
Stagiaire: ‘Eh, ja, ja, eh, hier had ik…’
Hoofdzuster: ‘Ja, precies. Nou, deze pilletjes, die willen ze nooit, die vinden ze niet lekker. Die doe je gewoon eventjes hier tussen. Begrijp je, hier tussen. En dan doe je er gewoon eventjes iets, eigenlijk een beetje worst eroverheen. Precies!’
Stagiaire: ‘Dan zien ze dat niet.’
Hoofdzuster: ‘Nee, dan zien ze dat niet.’
Stagiaire: ‘Nee, dat is een goeie truc!’
Hoofdzuster: ‘En als ze gaan klagen, dan moet je zeggen: dat is iets hards hè, dat is vast iets van uw gebit.’

In de hedendaagse literatuur spelen typetjes geen rol van betekenis meer. Dat neemt niet weg, dat het genre nog steeds springlevend is. Televisiekomieken hebben zich er meester van gemaakt.

Evenals de figuren in Huygens’ Zedeprinten vormen de televisietypetjes een spiegel van de maatschappij. Het tweetal hierboven dankt zijn bestaan aan de problematiek in de zorg: de (on)betaalbaarheid ervan en de bureaucratie in de zorginstellingen.

In bejaardentehuis Sint Hubertusberg zwaait een pinnige, cynische hoofdzuster (Beppie Melissen) met harde hand de scepter over een groepje bewoners, die door haar werkelijk op hondse wijze behandeld worden. Feitelijk heeft zij ook nauwelijks tijd om zich met ‘haar’ bejaarden te bemoeien, druk als zij in de weer is met formulieren, met reglementen en met telefoontjes naar instanties met onuitspreekbare namen.

Op een voor haar kwade dag wordt zij geconfronteerd met een tegenspeelster, de naïeve blondine Rita (Anniek Pheifer) die als stagiaire aan het personeelsbestand is toegevoegd. De stagiaire heeft de opleiding Bejaardenverzorgster louter gekozen uit medelijden met die zielige, oude mensjes. Door de hoofdzuster wordt zij hardhandig ingewijd in de minder leuke kanten van het vak. Deze twee tegenpolen, die elkaar nooit zullen begrijpen, blijven gedurende acht afleveringen op hilarische wijze met elkaar botsen.

De tragikomedie Sint Hubertusberg werd uitgezonden in 2005 en vormde na vijftien seizoenen de zwanenzang van het absurdistisch-satirische trio Jiskefet (Kees Prins, Herman Koch en Michiel Romeyn).

Jiskefet gunde in deze laatste serie de hoofdrollen aan twee vrouwelijke beroepsbeoefenaren. In Huygens’ Zedeprinten zijn die schaars; we zien in Een boer alleen boerin Trijntje aan het werk als gelijkwaardige partner naast haar echtgenoot. De enige vrouw die een titelrol vertolkt in een zedeprint, De rijke vrijster, heeft geen beroep.

Voor een vrouw was in de Gouden Eeuw doorgaans geen beroepsleven weggelegd. Haar taak bestond uit het opvoeden van de kinderen en het leiden van het huishouden. Aanzienlijke dames vervulden wel bestuurlijke functies, bijvoorbeeld als regentes van een oudenmannenhuis.

**Zorg om de zorg: Sint Hubertusberg van Jiskefet**

Meer weten?