Hilversum NS
Met ingang van zondag 17 juli 2011 rijdt er een bijzondere bus door het Gooi, die de malaise in het Gooise busvervoer moet doorbreken. Connexxion exploiteert in samenwerking met Pouw Vervoer uit IJsselstein een nieuwe snelbuslijn, lijn 320 (Hilversum – Huizen – Naarden – Muiden – Amsterdam Amstel, met een paar onnavolgbare slingers door Blaricum ertussendoor).
De lijn wordt gereden met drieassers die met 100 kilometer per uur over de snelweg racen. Bussen mogen normaliter maar 80, en ontheffing wordt alleen verleend als de chauffeursstoel en de zetels van de passagiers voorzien zijn van veiligheidsgordels – die dan ook nog gebruikt moeten worden.
Met deze snelheid op de snelweg wordt de 49 kilometer tussen Hilversum en Amsterdam Amstel afgelegd in 1:10 uur buiten de spits en 1:15 à 1:20 uur daarbinnen. Het levert een voor streekvervoer hoge gemiddelde snelheid op. Dat terwijl de bus ook hele stukken door de bebouwde kom van Hilversum, Huizen en Amsterdam rijdt, en niet minder dan 22 halteplaatsen kent. Hij rijdt voorshands in kwartierdienst, met de belofte van uitbreiding tot 7,5-minutendienst na de vakantie, op drukke trajecten in de spits. Er wordt geen toeslag geheven voor deze hoogwaardige kwaliteit; het chiptarief bedraagt ca. 11 cent per kilometer (wat natuurlijk duur genoeg is).
Natuurlijk kon ik niet wachten om dit wonder op zes wielen te zien, en toog ik twee dagen later al naar het Gooi voor een fotorapportage met uiteraard een verhaaltje.
Dat was dan mijn tweede bezoek deze maand. Een paar weken geleden deed ik op de zogenaamde Zure Zaterdag de absolute kelder van het Gooise OV, en die behelst dan de rest van het busnet, alle lijnen behalve 320.
In alle webdiscussies over het OV in deze exclusieve landstreek komt altijd hetzelfde naar voren: er zit geen hond in de bus. Ik had als OV-voorvechter liever iets anders geschreven, maar moest het die zaterdagmiddag zelf constateren.
Nu ligt er al jaren een plan op de tekentafel voor een hoogwaardige busbaan tussen Hilversum en Huizen. Daardoor zou het railloze Huizen een snelverbinding krijgen met het dichtstbijzijnde Intercitystation. Ik schreef er driekwart jaar geleden over. Snelbussen zouden dit traject vanaf 2015 in 20 minuten overbruggen, via de A27, en met een spitsfrequentie van 3:45 minuut. In Hilversum en Huizen zou een HOV-busbaan komen; over de snelweg zou de bus bij filevorming over de vluchtstrook mogen rijden.
Maar ocharm, wat een protesten kwamen er los onder de bevolking! ‘Er zit geen hond in de bus’, werd geroepen door alle NIMBY-groeperingen die tegen het HOV-plan te hoop liepen. Een raar argument tegen een HOV-plan, want juist dat feit maakt verbetering van de kwaliteit hoogst noodzakelijk. Groen Link(s) zong, als ware quisling, het hardst mee in dit koor. Ik voel een steeds grotere schaamte dat ik ooit op deze partij gestemd heb, al was het dan in de vorige eeuw, en in deze nooit meer.
Oh ja, HOV betekent volgens mij: Hoop Op Verbetering, maar officieel: Hoogwaardig Openbaar Vervoer. Toen het HOV-plan behandeld werd in de gemeenteraden van Hilversum, Eemnes, Laren, Blaricum en Huizen, bleken uitgerekend de laatste twee gemeenten tegen, hoewel hun inwoners het meeste profijt zouden trekken van de nieuwe verbinding. Er kwam toen een studie naar een alternatieve route door Huizen, waarbij men het grondgebied van de wijk Blaricum Bijvanck in ieder geval zou mijden. Daar heb ik al maanden niets meer over gehoord; dit HOV-plan ligt in de ijskast.
Des te groter was de verrassing toen men met deze nieuwe lijn 320 op de proppen kwam, die dan maar over bestaande weginfrastructuur moest gaan rijden. Ook deze bus mag de vluchtstrook gebruiken bij files. Maar dan niet met 100 km/uur; men zal zich dan moeten beperken tot de helft daarvan.
Op de snelweg mag een bus geen staande reizigers vervoeren. Ik kijk uit naar de uitputtende discussies met mensen die dan aan de halte moeten blijven staan, als deze lijn echt nog eens veel reizigers gaat trekken.
Voorlopig is dat niet het geval. Ik maakte na het noenuur een rit van Amsterdam naar Hilversum. Het gemiddelde passagiersaantal per bus bedroeg 4. Later in de middag, toen ik terugreisde, trok het wat aan. Aan het begin van de middagspits liep het op tot een man of 15 à 20, die in die lange bussen met 49 stoelen toch ook nog aardig in het niet zonken.
Met 100 en vrijwel zonder passagiers over het rijkswegennet
Jammer dat deze lijn geïntroduceerd is in een maand dat de doelgroep (forenzen, scholieren, studenten) juist van een massale welverdiende vakantie geniet. De ‘Er zit geen hond in’-zeggers hebben nu natuurlijk meteen al munitie. En ik moet eerlijk zeggen: een hond (canis familiaris: blaffend, van de wolven afstammend zoogdier) heb ik ook écht vanmiddag niet gezien in de bus. Je hoeft ook geen De Hond te heten om te weten hoe populair de bus in het Gooi is, in de opiniepeilingen.
Op de heenweg schreef ik zo’n modern Twitter-verslag over mijn reis. Dat heeft als nadeel dat je dan niets ziet, behalve je beeldscherm. Dus terug liet ik het Twitteren achterwege, om ook nog even om me heen te kunnen kijken.
Twitteren vanuit veiligheidsriemen is ook al geen pretje. Die riemen knellen als een dwangbuis. Ik deed ze dan ook maar gauw weer af. Een chauffeur op de heenweg riep bij busstation Huizen, dat iedereen eigenlijk de riemen moest vastmaken, maar dat hij het de hele dag nog maar één passagier had zien doen.
‘Riemen vast? Waar is dat nou voor nodig? Zijn we soms allemaal spasten?’, sprak een Gooier knorrig tot zijn naast hem zittende eega. Zo’n reactie verwacht je niet, maar in het Gooi daarom juist weer wel.
Deze buslijn heeft dezelfde makke als de Zuidtangent (en ook dezelfde kleurstelling). Doordat hij als snel te boek staat, wordt soms ook met te hoge snelheid gereden. De chauffeur die ik trof op de terugweg tussen Huizen en Amsterdam, reed als een bezetene om de rotondes, en zelfs OVER de rotondes op de Crailoseweg, die bepaald geen snelweg is. Je hebt bij zo iemand meer aan een kotszak dan aan veiligheidsriemen. Toch beval hij me – ik zat vooraan – om die vast te maken.
‘Hoezo?’, hield ik me van den domme; ‘gaat u nog wilder rijden dan nu al het geval is?’
‘Nee, nee, nee hoor; dat is omdat deze bus straks met 100 over de snelweg gaat’.
‘Oh, is dát het… Wéér wat geleerd!’
Als ik nou geweigerd had, was ik er dan uitgezet? Of had ik een boete gekregen wegens losrijden? Een lezer Twitterde dat alleen de politie bonnen mag uitdelen voor het reizen zonder de riemen die je hebt. Maar dan zou een agent under cover moeten meerijden, en dat zie ik zo snel niet gebeuren.
Behalve met riemen zijn de bussen uitgerust met comfortabele purperen zetels, niet met airconditioning, ook niet met extra veel beenruimte, maar wel met een belletje dat knoerthard ‘TSJLENNNNGGG!’, doet als iemand op STOP drukt. Het is even wennen; iedereen schrikt er telkens weer door wakker.
Maar één keer heb ik een bus van Pouw gezien. Dit touringcarbedrijf brengt er zeven in stelling voor lijn 320. Behalve in de firmanaam verschillen zij in niets van die van Connexxion; exact dezelfde Citea-bussen van VDL.
Zij nog vermeld dat deze lijn 320 samen met de genoemde Zuidtangent komend najaar zal worden opgenomen in het R-net (Randstadnet), een netwerk van bussen dat vanuit Amsterdam de komende decennia zal uitwaaieren over heel de Randstad. Deze bussen krijgen allemaal dezelfde kleurstelling en ook herkenbare abri’s; ik zag er laatst al een paar in Almere Haven.
Het lijkt erop, dat de bus het gaat winnen van de rail in het regiosnelverkeer. Tram- en lightrailplannen stagneren vrijwel allemaal, terwijl die bussen soms op een goede dag ineens ríjden.
Dan nu een routebeschrijving met foto’s. We doen lijn 320 in hodologische volgorde, van Amsterdam naar Hilversum.
Rond Amsterdam Amstel – waar ik ook nog verschrikkelijk nat ging met mijn chipkaart - zwermen vanmorgen veel (fiets)toeristen; wat is er zo aantrekkelijk aan deze omgeving? Een backpacker zit-ligt uitvoerig te slapen op het trappetje naar het busstation; ik moet er met een boog omheen. Kom, kom, het zonnetje is al op; tien voor twaalf, de hoogste tijd om de wereld te gaan verkennen!
We vertrekken dus met de vier man aan boord die ik al noemde. Vooral in de hoge kont van de bus, waar ik ben gaan zitten voor het overzicht, heerst een drukkende hitte van meer dan dertig graden. En dat terwijl het kwik buiten vandaag de grootste moeite zal hebben om de twintig te bereiken.
De route door Amsterdam voert over de Hugo de Vrieslaan langs landgoed Frankendael, en over de Middenweg, waar overgestapt kan worden op onder meer tram 9 (Diemen – Amsterdam CS). Denk maar eens niet aan Gerard Reve, op de Middenweg! Anderhalf jaar geleden, toen hier een gure Middenwegwind woei, bewandelde ik zijn ‘Cementwijk’. Zijn holmaatje heeft onlangs zijn biograaf met de dood bedreigd; in heerlijk frisse kringen verkeerde die Reve altijd!
Waar ooit het Ajax-stadion was, draaien we de snelweg op, de eerste van Nederland, de enig echte A1; lijn 1 voor de vierwielers. De bus stopt bij de Maxis – of zou dat zeker gedaan hebben, als er passagiers hadden gestaan. Even later geldt hetzelfde voor P&R Muiden (‘Parruk en rijt-terrein’, vindt de juffrouw van de halteomroep). Muiden en ook de Maxis heb ik al genoegzaam besproken in dit stuk uit 2008, dus ik rijdt / rijt dan ook maar verder.
Dit is geen bus die veel toeristen zal trekken; het Muiderslot is de enige belangrijke attractie binnen zijn stroomgebied. Hij is er echt voor de forenzen en studenten, die in september hopelijk en masse gaan toestromen. Een strakke reclamecampagne tegen die tijd lijkt me wel gewenst; de bus kampt in het Gooi met een honds imago.
Ook bij P&R Gooimeer in Naarden blijf ik zitten. Het ligt bij een industrieterrein en een buitenwijk; kilometers van de fotografabele vesting. Bij het ziekenhuis Tergooi, locatie Blaricum, verlaat ik de bus wel. Ik ben krap een half uur onderweg geweest.
Nog nooit een camera gezien? Tegen sommige reizigers zou je willen zeggen: ‘Trek eens een wat vrolijker gezicht, of ga uit mijn beeld!’
Ik Twitter dat ik bij het ziekenhuis ben uitgestapt, en laat daarop geruststellend volgen, dat mijn gezondheidstoestand daartoe niet de aanleiding heeft gegeven. Voor het ziekenhuis ligt een bescheiden busstation. Lijn 109 doet het vandaag beter qua passagiersaantallen dan 320, hoewel de eerste lijn wordt gereden met een geinig 20-persoonsbusje. Ik ken ze; ik laat me er wel eens mee vervoeren van Castricum naar Bakkum. Op dat lijntje naar de drie Egmonden zetten ze altijd zo’n pieremachochel in, behalve in de vakantieperioden. Dan komt er een standaardbus voor 40 personen aankarren, waar ik laatst alleen inzat.
Lijn 109 rijdt van Naarden-Bussum via dit ziekenhuis naar Laren, Eemnes en Hilversum. 107, die hier ook stopt, gaat van Huizen Busstation naar Hilversum.
Tergooi, dus. Het ziekenhuis ligt in de bossen. Op weg van de bus naar de ingang passeer je een levensgroot parkeerterrein. Volgens Groen Links is dat wel best zo; 320 had er niet langs hoeven komen, want er komt toch nooit een hond met de bus naar het hospitaal. Ten gerieve van de enkele zonderling die dat wel doet, staat er een wegwijzer naar de halte, met een aantal zeer oude lijnnummers overgeplakt.
Ook is er een elektronisch display waarop elke bus wordt aangekondigd die binnen één minuut zal vertrekken van het busstation. Dan moet je nog een spurt trekken, als je net ontslagen bent uit Tergooi, omdat je in staat bleek, je eigen naam te zeggen en een veer van je lippen te blazen. Maar bespaar je de moeite, het display is overleden, en heeft zijn laatste bus al heel lang geleden aangekondigd.
Tergooi, Tergooi, namen met Gooi erin zijn altijd lichtelijk komisch (‘Erfgooierskwartier’). Je denkt aan gooi- en smijtwerk. Maar als je er in ligt, laborerend aan een niet on-ernstige aandoening, zal het lachen om die naam je wel vergaan.
De Crailoseweg naar Huizen is, zoals al gezegd, bepaald niet geschikt voor 100 km/uur. Ik stap uit bij de eerste halte in Huizen (zij het dat ik dat doe op de terugweg, waar het dus de laatste is). Die heet Karel Doormanlaan en ligt in een wat grijze, ouwelijke nieuwbouwwijk. De abri verkeert in een tussenstadium. De rode klok en vertrektijdendisplay van het R-net zijn al aangebracht. Maar er staat ook nog een vermolmde, verweerde zitbank, die mogelijk de Gooise Moordenaar, de stoom- en later dieseltram nog gezien heeft.
In Huizen rijdt de 320 als een veredelde stadsdienst. Hij stopt maar liefst tien keer in deze gemeente en de aanpalende Blaricumse wijk Bijvanck. Dat is veel vaker dan de geplande sneldienst over de HOV-baan, die maar vier haltes zal krijgen in deze agglomeratie, en het westen van Huizen helemaal niet aandoet. 320 doet het dan op voorhand al beter; bijna geen Huizenaar hoeft langer dan pakweg 800 meter te lopen naar de dichtstbijzijnde halte.
Daarnaast is toch ook het ontsluitende vervoer nog in stand gebleven. Lijnen 100 en 101 zijn weliswaar bij de komst van de snelle 320 ingekort tot het traject Blaricum Carpoolplaats – Naarden-Bussum NS, maar bedienen de uithoeken van Huizen, bij het IJsselmeer, nog steeds in kwartierdienst. Bij het Busstation en de Carpoolplaats kan overgestapt worden van langzaam- op snelverkeer. Geen slechte oplossing; de rijtijd van Huizen Busstation naar Hilversum NS, 40 minuten toen ik het vorig jaar deed, is teruggebracht tot 30 minuten.
Langs de Huizermaatweg, voorbij het busstation, staan voornamelijk kubusachtige kantorenflatjes, die een stuk minder hoog de hemel in reiken dan de kantoorgiganten die ik straks zal zien in het Arenapark van Hilversum. Achter de kantoren liggen de woonerven, die de voornaamste leveranciers moeten worden van passagiers voor deze bus.
Op de Carpoolplaats wil iemand haar fiets meenemen in de bus, maar dat mag niet. Terecht; wat is dat toch voor gekkigheid om op een dag met acceptabel weer een fiets in een ander vervoermiddel te laden, in plaats van er op te gaan zitten fietsen! Maar een paar uur later, en enkele tientalen kilometers verderop, zie ik wel een stalen schemerlamp van 2,20 meter hoogte, met allerlei gecompliceerde aanhangsels, de bus binnengedragen worden. Als je dat gevaarte bij een ongeluk op de snelweg in je nek krijgt, heb je niet zoveel aan je autogordel.
Op de A27 kan ik constateren dat deze bus écht 100 rijdt. Ik let op de hectometerpaaltjes en klok over een kilometer steeds tijden van rond de 36 seconden. Iemand van mijn generatie kan nog zonder calculator uitrekenen dat dat overeenkomt met 100 km/uur.
We verlaten de snelweg en draaien bij een wildrooster een langzamere weg op. Deze leidt naar Arena, een nieuwerwets bedrijventerrein met, zoals gezegd, veel kantoorhoogbouw. Ik loop wat rond. De stilte op zo’n terrein op een tijdstip tussen lunch en het uur van de sirene en prikklok (bij wijze van spreken). Het geeft me altijd gemengde gevoelens. Ik zou binnen moeten zitten, iets belangrijks te wezen, met een pak aan, denk ik dan steevast. Al was het maar om naar buiten te staren vanuit mijn werkkamer, en te denken: had ik maar tijd om zo maar een middag in bus 320 te zitten, op en neer naar Amsterdam.
In het HOV-plan, of één van de varianten daarvan zou de bus geloof ik langs het Hilversumse ziekenhuis rijden, dat ook Tergooi heet. Dan zou het ritje naar Huizen nog maar 20 minuten duren. Nu stopt de bus op het Arena-terrein, bij station Hilversum Sportpark en op de terugweg ook nog op de Schapendrift.
Het meest filegevoelige deel van het traject, door het nogal chaotische Hilversum. In de ochtendspitsritten richting Hilversum staat 20 minuten uitgetrokken voor die paar kilometer door de hoofdstad van het Gooi. Een rit vanuit Amsterdam duurt dan ineens 1:30 uur. Er is rekening gehouden met mogelijke vertraging. Doet die zich niet voor, dan heb je geluk gehad en ben je sneller op je bestemming dan staat aangegeven.
Einde van deze rit. Over de foto’s ben ik achteraf niet helemaal tevreden. Ik had er ook een moeten nemen van een bus op de snelweg, een tegenligger. Maar heen was ik te zeer geabsorbeerd door dat twieten, en terug door die veiligheidsriemen, om op dat idee te komen.
Hij bevalt me wel, deze lijn. Maar of hij ook de notoire OV-haters in het Gooi voor zich zal kunnen winnen, dat is nog een geheel open vraag.
Frans Mensonides
26 juli 2011
Er geweest: dinsdag 20 juli 2011
Dan maar een stukje beeldrijm als slotfoto, dat met de bus niets van doen heeft. Zou je je hier echt eerst moeten identificeren als je een hartverzakking hebt, voordat ze de AED tevoorschijn halen? Deze deur is trouwens van het Belastingkantoor in Hilversum; niet van Tergooi.
© Frans Mensonides, Leiden, 2011.