LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
261. DE PEST (IN); TENTOONSTELLING IN
HET
VALKHOF, NIJMEGEN (23/05/2021)
260. BILABIAAL;
OF: HOE KLONKEN DE GEBROEDERS DE WITT? (18/04/2021)
259. UITSLAG;
ZURE DRUIVEN EN WAT ECHT PIJN DEED
(21/03/2021)
258. HET
GAAT ECHT NERGENS OVER! TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN (14/03/2021)
257. GEZICHTEN
OP JE SCHERM: BEWEGENDE PORTRETTEN
EN NIET-BESTAANDE PERSONEN (07/03/2021)
256. 'ZE
HEEFT HAAR BROOD NIET IN LEDIGHEID
GEGETEN'; OUD BIDPRENTJE (31/01/2021)
De rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag.
Herman Stok
anno 1968.
Foto: Ron Kroon / Anefo (Nationaal Archief)
Overgenomen van
Wikipedia - Herman Stok
Tijd voor
Teenagers Top 10 van 27 maart 1965
1 Letkiss /
Gudrun Jankis
2 Eight Days a Week / Beatles
3 The Last time / Rolling Stones
4 Colinda / Lucille Starr
5 Goodnight / Roy Orbison
6 The French Song / Lucille Starr
7 No Reply / Beatles
8 Lovely lovely / Chubby Checker
9 Rock and Roll Music / Beatles
10 Ploem Ploem Jenka / Trea Dobbs
Overgenomen
van Hitdossier / Hitsallertijden
Een paar weken geleden las ik een intrigerend draadje op
Twitter. Ik volg als verstokte Beatles-fan vanzelfsprekend heel veel
accounts
over The Fab Four. Op één daarvan verscheen de vraag: ‘Wie heeft jou
laten
kennismaken met The Beatles?’
Bij de meesten waren dat oudere broers of zussen,
of
vriendjes op school. Maar ik had geen oudere broers of zussen om me te
introduceren in de laatste ontwikkelingen van de beatmuziek. Op school
was ik
een complete Einzelgänger zonder veel contact met klasgenoten. Ik had
ook geen
vader om me tegen zijn muziekvoorkeuren af te zetten. En mijn moeder
hield niet
erg van muziek. De radio stond vaak afgestemd op nieuwsuitzendingen en
andere
informatieve programma’s, maar als er muziek gedraaid werd, zette zij
het
toestel meestal zachter of zelfs helemaal uit.
Ik moest dus alles zelf uitzoeken. Dat is een
nadeel dat ook
z’n voordeel hep, een groot voordeel zelfs. Je ontwikkelt dan een
eigenzinnige
smaak en uitgesproken voorkeuren, niet beïnvloed door anderen.
Ook de Beatles heb ik zelf ontdekt. Maar als ik
toch iemand
moet noemen als antwoord op die vraag op Twitter, dan noem ik: Herman
Stok, die
afgelopen woensdag op 93-jarige leeftijd is overleden.
In 1965 maakte ik kennis met 2 door hem
gepresenteerde shows,
die al snel uitgroeiden tot mijn lievelingsprogramma’s. Dat waren Tijd
voor
Teenagers op de radio (hoewel ik met mijn 8 jaar nog lang geen teenager
was) en
Top of Flop op TV. Beide programma’s werden aan het begin van de avond
uitgezonden, op een moment dat mijn moeder nog aan het rommelen was in
de
keuken. Geen kans op die fatale druk op de uitknop!
VARA’s Tijd voor Teenagers ontdekte ik het eerst.
Dat werd
uitgezonden op zaterdagavond, na het nieuws van 18:00 uur en dus na de
avondboterham. Mijn moeder zal een keer vergeten zijn, de radio uit te
zetten. Zo
kon ik luisteren naar de Tijd voor Teenagers Top 10, die de hoofdmoot
vormde
van het programma. Ik was meteen, in één klap, verkocht voor de
beatmuziek. Die
maakte zo’n verpletterende indruk op me, dat ik me 56 jaar later nog in
grote
lijnen nog kan herinneren wat er die zaterdagavond in de hitparade
stond.
Ik heb sterke aanwijzingen dat het die van 27
maart 1965 was,
al kan het ook een week eerder of later geweest zijn. Daarna knipte ik
elke
week het top 10-lijstje uit de VARA-gids en plakte dat in een schrift.
Dat
schrift ben ik kwijt, maar op de site van Hitdossier staan alle Tijd
voor
Teenagers Top 10’s die zijn verschenen van 1963-1967.
The Beatles stonden 3 keer in de lijst van 27
maart 1965 (die
ik hierboven heb overgetypt). Bijzonder zijn de aparte noteringen voor
‘No
Reply’ en ‘Rock and Roll Music’; die nummers stonden aan weerszijden
van
dezelfde single: een dubbele A-kant.
Ja, en die Beatles, waarover ik wel eens iets in
de krant
had gelezen, die sprongen er helemaal uit; dat hoorde ik ook als
onervaren
luisteraar meteen. En zo is het gekomen.
De Rolling Stones stonden ook in de Top 10, met
‘The Last
Time’, op wat voor mij een eerste keer was. Ik had net zo goed een
Stones-fan
kunnen worden. Ik vroeg me tussen haakjes af of hun Little Red Rooster,
ook een
hit uit die tijd, over een broodrooster ging of over een schoolrooster.
Nou vond ik de Stones in de 60’s echt niet slecht,
hoor;
misschien zelfs wel een goede 2e na het kwartet uit Liverpool. Maar ze
hadden zichzelf
wat mij betreft beter tegelijk met de Beatles kunnen opheffen; wat ze
na de
60’s gemaakt hebben, daar ben ik nooit enthousiast over geweest.
Top of Flop was, achteraf bekeken, een heel apart
en ook
heel statisch popprogramma. Je zag er geen artiesten in optreden, wat
toch wel
de essentie is van zo’n show.
Wat zag je wel? Een zaal vol enthousiaste teens
and twens
(iemand nog die weet wat een twen is?) die uren in de rij
hadden gestaan
voor een kaartje. Herman Stok als presentator. En een vierkoppige jury,
soms
bestaande uit muziekdeskundigen en soms uit van de straat geraapte
nobody’s,
die allemaal fanatiek zaten te roken om zichzelf een houding te geven.
En geen artiesten, zoals gezegd. Er werd een plaat
gedraaid
die pas was uitgekomen. De leden van de vierschaar hielden er een
praatje over en
mochten dan hun stem uitbrengen: Top of Flop. Had Top de overhand, dan
luidde
Herman een bel. Stemde de meerderheid Flop, dan kneep hij in een
toeter, en
klonk een hatelijk Honk, Honk, Honk. Staakten de stemmen, 2-2, dan
mocht de zaal
beslissen bij handopsteken.
In 1963 (vóór mijn tijd dus) had de toeter een
keer geklonken
voor de meest recente single van de toen nog vrij onbekende Beatles: ‘I
Wanna
Hold Your Hand’. Die werd door de jury werkelijk tot op het bot, nee
tot op het
merg, afgekraakt. Wat zagen de Britten toch in die herrie van die lui,
met nog
een idioot kapsel, ook? Flop, unaniem.
Geen mensen met een echt fijne neus voor nieuwe
trends. Hun
oordeel nam niet weg dat The Beatles de Tijd voor Teenagers Top 10
daarna sterk
zouden domineren. In 1965, het jaar dat ik aanhaakte, hadden zij 6
nummer-1
hits waarmee ze de toppositie in totaal 27 weken bezet hielden.
Die eerste top-10 die ik hoorde, werd echter
aangevoerd door
het instrumentaaltje Letkiss
van een Zweeds orkest onder leiding van ene Gudrun
Jankis. Het is een wel aardig niemendalletje, dat ik vermoedelijk toch
wel snel
vergeten zou zijn als het niet de nummer 1 was in de eerste hitparade
die ik gehoord
heb.
Letkiss was gebaseerd op een Finse traditional,
Letkajenkka,
wat Fins is voor rijdans, wat weer wat anders is dan een reidans. Die
dans
bestond uit een soort polonaise, en werd in 1965 korte tijd heel
populair in de
noordelijke helft van Europa. Op deze
video zie je het wel heel lullige dansje
uitgevoerd. Op de hoes van Letkiss staan de passen afgebeeld, voor wie
het zelf
op een fuif eens wilde proberen.
Verschillende uitvoeringen van deze Jenka, zoals
de dans
kortweg heette, teisterden in meerdere Europese landen de hitparades.
Het Nederlandse
tienersterretje Trea Dobbs was op die 27e maart de hekkensluiter van de
top 10 met
een gezongen versie, met een titel om nooit te vergeten: ‘Ploem, Ploem,
Jenka’.
Voor dit FHM’etje wilde ik nazoeken of ik nog iets
meer kon
vinden over Gudrun Jankis dan dat hij dat nummer Letkiss in de groeven
had laten
persen. Leefde hij nog? Zo niet: was er misschien een geboorte- en
sterfjaar te
vinden? En liefst ook een foto om bij dit stukje te zetten? Op YouTube
nog een
ander nummer van zijn orkest? En wat interessante biografische
informatie?
Niks, helemaal niks. Geen lemma in de Nederlandse
Wikipedia,
ondanks die enorme tophit in het voorjaar van 1965, die midden in het
Beatles-
en Stones-tijdperk 5 weken op 1 stond. In de Zweedse Wiki misschien,
zijn land
van herkomst? Nee hoor, evenmin als in de Engelse, Duitse, Finse,
Franse;
nergens. Delpher, de Nederlandse digitale krantenbank, is in zulke
gevallen je
beste vriend. Maar ook daar niet meer informatie dan wat ik al wist:
dat hij op
1 stond met Letkiss. Na 1965 hebben de kranten geen syllabe meer over
hem
geschreven.
Is hij misschien de zwaaibaas die even in beeld
komt in de dansclip die ik hierboven gelinkt heb? Het staat er niet
bij. Hoe dan ook, Gudrun Jankis was een puur one hit wonder, verdwenen in de
mist der
decennia.
Dat laatste geldt ook wel voor Herman Stok. Zijn Top of Flop
redde
het niet tegen de wat vlottere tienerprogramma’s die medio de jaren 60
op de
buis begonnen te verschijnen. De Tijd voor Teenagers Top 10 kon al snel
de
concurrentie niet meer bolwerken met de Veronica Top 40.
Peter Koelewijn blikte al in 1974 op Stoks
loopbaan terug in
de Top 10-hit Veronica Sorry: ‘Herman Stok, jij eerste echte DJ’.
FHM
6 juni 2021
Dit FHM’etje schreef ik 2 jaar geleden. Inmiddels is er meer
bekend geworden over die mysterieuze Gudrun Jankis. De ontknoping van dit verhaal: Gudrun
Jankis is niet verdwenen, maar heeft helemaal nooit bestaan.
Dat verklaart natuurlijk waarom ik geen biografie van hem
heb kunnen vinden, maar niet waarom alle bronnen elkaar bijna 60 jaar klakkeloos
nagebauwd hebben dat hij een Zweedse orkestleider was.
Het nummer is vermoedelijk in België opgenomen door
studiomuzikanten. De platenmaatschappij heeft een verzonnen, Scandinavisch
klinkende naam op het label gezet. Met een enorm succes, dus, althans in
Nederland en België.
Ik kreeg daar een poosje geleden een mail over (die ik helaas niet meer kan vinden) van iemand die er was ingedoken. En sinds kort staat het ook, met een slag om de arm, vermeld op Hitdossier, een aan de top 40 gewijde site, in de rubriek Toen op 1.
Ergens hadden we het ook wel kunnen weten. In heel
Scandinavië heeft geen sterveling de achternaam Jankis; ik heb geen tweede
gevonden via Google. En Jankis en Jenka lijken veel te veel op elkaar; té
toevallig!
De versie van die zogenaamde Gudrun Jankis lijkt sprekend op
de oerversie van het nummer, door Stig Rauno. Het is ordinaire na-aperij:
meeliften op het succes van een ander.
Stig Rauno heeft wel echt bestaan. Het was eigenlijk een duo:
Stig Anderson (1931-1997), de latere producer van ABBA, en Rauno Lehtinen
(1932-2006), bandleider en multi-instrumentalist; hij was de componist die de
Finse traditional bewerkt had.
FHM
07/05/2023
VOLGENDE AFLEVERING: 263. ONTMOETING MET KRIJN, NEANDERTHALER IN DOGGERLAND
