(9 maart - 16 mei 1998)
Overzicht van routewijzigingen (geheel bijgewerkt)
Wethouder Meijer wint Koekenbakker
De Kalvermarkt is de aorta van het Haagse tramverkeer. Normaal rijden hier de lijnen 2, 3, 6 en 7; dit rijtje is sedert de zomer van 1997 uitgebreid met 8, 10 en 16, dit in verband met de aanleg van dezelfde tramtunnel. Tijdens de spitsuren werd de wandelaar op de Kalvermarkt tot voor kort eens per dertig seconden gepasseerd door een tram.
Hoe kun je het openbaar vervoer nog enigszins aan de gang houden als het hart van je
net door een infarct is getroffen? Maandagavond neem ik rond 18.00 uur de tram naar
Den Haag om het met eigen ogen te zien.
Bij de halte Bierkade stap ik uit tram 1, afkomstig uit Rijswijk. Slechts 3 van de 11 tramlijnen ondervinden geen last van het "Gat", nl. 1, 9 en 11. Een ritje met lijn 1 is daarom vanavond niet boeiender dan normaal.
Aan de halte is in allerijl een bordje bevestigd waarop te lezen staat dat de lijnen 8, 10 en 16 omgeleid worden via CS. Dit gebeurt langs de route van lijn 12, begrijp ik. Hoe lijn 12 dan zelf rijdt is voorshands een raadsel; immers lijn 16 (Moerwijk - CS) gaat bij CS over in lijn 12 naar Duindorp. Normaal rijdt de tram rechtdoor, maar nu zal hij ergens moeten keren. Misschien op het driehoekje op het Lange Voorhout?
Ik spring in lijn 9 naar CS. Bij de tijdelijke tramhalte in de Rijnstraat staat het zwart van de passagiers en blauw-rood van de trams. Dank zij het Lek in de Kalvermarkt passeren alle lijnen, behalve 11, vandaag dit punt. Dit geldt dus ook voor 2, 3, 6 en 7, die in betere tijden de Rijnstraat kruisen op 5 meter boven de grond, op weg naar de sneltrambaan over CS en Bezuidenhout.
Lijn 7 richting Leidschendam komt binnenrijden aan de overkant. Hoe kom je vanaf de Rijnstraat in Leidschendam, gegeven het ontbreken van een klaverbladstructuur, waarmee je op autowegen zo eenvoudig kunt afslaan? Er is maar een manier om daarachter te komen: instappen.
Tram 7 heeft de Rijnstraat bereikt door vanaf de Kneuterdijk langs de Hofvijver te rijden en bij de Bosbrug rechtsaf te slaan, langs het Malieveld. De tram gaat nu verder langs het flatgebouw de Zwarte Madonna.
De Haagse trams zijn eigenlijk tweerichtingswagens. Verborgen in de achterbank zit een piepklein bedieningspaneeltje waarmee de tram achteruit gereden kan worden. Dit komt op een dag als deze goed van pas. Zodra de tram de Madonna is gepasseerd, stapt een in oranje gehulde HTM-man door de achterdeur naar binnen. Hij verjaagt de passagiers van de achterbank, opent het paneel en "driehoekt" de tram achteruit langs de halte Muzenstraat. Een kompaan bedient de wissels met een soort breekijzer. De halte Muzenstraat is afgesloten met rood-witte feestlinten. Ergens te midden van de bouwwerken komt de tram tot stilstand. De HTM-man sluit het kastje en stapt uit, waarna de bestuurder de tram weer in zijn vooruit schakelt. We rijden nu, verder ongehinderd door wat voor Gat dan ook, het tramstation CS binnen. En verder door naar Leidschendam. Ik stap uit op de hoek van de Laan van Nieuw Oost Indië en stel vast dat de tram niet meer dan een minuut vertraging heeft opgelopen.
Terwijl ik naar de overkant loop, bedenk ik dat Den Haag toch maar een efficiënte stad is. Zo'n verschrikkelijke chaos, en dan maar een minuut te laat.
Eens kijken of het op de terugweg net zo snel gaat. Ik stap aan boord van lijn 6 (Mariahoeve - Uithof). Op het tramplatform boven CS vindt, volgens grote borden, een vloerentest plaats. Hadden ze de vloer van de tramtunnel maar wat beter getest. Na de halte CS sluit de tram achteraan in een lange rij van voorgangers die staan te wachten om achteruit te mogen rijden. Ruimtelijk inzicht behoort niet tot mijn meest opvallende gaven, maar zelf ik kan met enige moeite wel becijferen waar de schoen wringt: de route van de trams naar het centrum kruist die van de trams naar CS op twee plaatsen. Als de coördinatie op die punten niet vlekkeloos verloopt, dan komt het hele radarwerk tot stilstand. Dit lijkt nu het geval te zijn. Pas na tien minuten is mijn tram aan de beurt om achteruit te rijden. Het gaat de oranje gejaste HTM-man niet snel genoeg. "Alle lijnen staan nu vast, over!", roept hij in zijn mobilofoon. "Hoe bedoelt U, over?" is het op korzelige toon uitgesproken antwoord. Dan komt er toch beweging in de zaak. "Laat maar. Het is al over, over!"
We rijden verder over de Rijnstraat en langs het Malieveld. De automatische halte-afroeper loopt uit de pas en kondigt de Gravenstraat al aan. De Hofvijver en de parlementsgebouwen staan in floodlight. Een ongekende tramdrukte op het Tournooiveld. Waar normaal alleen lijn 16 rijdt, heeft de reiziger nu de keuze uit 8 lijnen. Op de Hofweg komen we lijn 16 naar Moerwijk tegen en lijn 16 naar Duindorp. Dit begrijp ik niet.
Vijf minuten later sta ik op het verlaten Spui de Haagse Courant te lezen. Veel nieuws over de tramchaos tijdens de ochtendspits. Ook uit dit bericht wordt niet duidelijk hoe lijn 12-16 rijdt.
Ik besluit het bij CS te gaan vragen aan een informatiemedewerker, maar die zijn niet te vinden. Iedereen is ingezet bij de Madonna, uit de richting waarvan voortdurend het naargeestige gesnerp van tramwielen klinkt. De menigte wachtenden reageert gelaten en apathisch. Geen gevloek en getier; ook geen zichtbare vreugde over een ramp die nu eens niet gepaard gaat met doden en gewonden.
Vanuit de stationsrestauratie zie ik even later de trams over de Rijnstraat paraderen. Ramptoeristen hoeven zich niet te haasten om dit moois te kunnen aanschouwen; het duurt vermoedelijk nog wel tot het einde van deze week. Morgenochtend sta ik paraat met mijn digitale camera.
Frans Mensonides
9 maart 1998.
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
Door de verminderde tramdruk op het rangeerterrein rond de Zwarte Madonna (die steeds meer gaat lijken op haar grijzende moeder) verloopt het "driehoeken" vandaag wat vlotter dat gisteren. De trams zijn halfvol (wat volgens sommigen positiever klinkt dan "halfleeg"); vele Hagenaars lijken op deze koude, maar zonnige morgen de fiets te hebben genomen. De kosten van het traminfarct zullen door de gederfde inkomsten veel hoger oplopen dan het bedrag van enkele tienduizenden guldens dat op TV-West is genoemd door een HTM-functionaris.
De stemming onder de passagiers is nog steeds mat. Het is duidelijk te merken: dit zijn mensen die eraan gewend zijn, dat hun stad verbouwd wordt. Waar gehakt wordt, vallen spaanders.
Dinsdagmiddag zit ik in een exemplaar van lijn 16. Op de Oudemansstraat verandert hij in lijn
12; de lichtkrant in de tram toont "Duindorp". De bestuurder roept netjes om, welke route
gevolgd gaat worden, en hoe passagiers toch nog in de binnenstad kunnen komen. De
informatievoorziening is nu goed op gang gekomen; ook buiten het centrum staat op abri's
informatie over de stremming. "Bestuurders zullen trachten, zo goed mogelijk op tijd te
rijden".
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
ROVER heeft indertijd aangedrongen op deze boog, opdat bij calamiteiten gemakkelijk een
alternatief gevonden zou kunnen worden voor de route over de Kalvermarkt. Van de
ROVER-boog is een dankbaar gebruik gemaakt tijdens de omleidingen in de eerste helft van
1997. Na heropening van de route over de Kalvermarkt is de boog opgeheven. Had de boog
er nog gelegen, dan zouden de trams van lijn 3, 6 en 7 nu slechts twee minuten vertraging per
rit hebben opgelopen, en zou niet een ploeg van 12 man bezig geweest zijn met de
rangeerwerkzaamheden. Vooruitkijken is altijd al een sterk punt geweest van het Haagse
gemeentebestuur. Het Gat in de tramtunnel was ook al veertien dagen geleden ontdekt. Maar
ja, zo'n gaatje, wat kan dat nou voor kwaad??
Frans Mensonides
10 maart 1998
NAWOORD:
Enkele weken later heeft de gemeente de ROVER-boog herontdekt. Helaas: op de plaats waar ooit deze boog lag, is beton-gigant BAM nu een gebouw aan het optrekken. BAM wil best wel meewerken aan het opnieuw aanleggen van de handige tramverbinding, maar rekent daarvoor de ronde somma van op de kop af één miljoen gulden als schadevergoeding. Het ziet ernaar uit, dat de rangeerploegen bij de Madonna voorlopig nog niet naar huis kunnen.
29 maart 1998
In twee dagen tijd is deze verbinding provisorisch hersteld. Trams van lijn 3, 6 en 7 kunnen nu, zij het met matige snelheid, zonder achteruitrijden hun route rijden langs de Madonna. Het tijdverlies per rit blijft daardoor beperkt tot twee a drie minuten. Onmiddellijk heeft de HTM nieuwe folders laten drukken om de wijzigingen in de tram-loop mede te delen aan het publiek. Veel verandert er overigens niet: lijn 2, 12 en 16 blijven ingekort. Lijn 8 keert terug op het traject langs de Madonna en rijdt dus niet meer over de Weteringkade. De korte ritten van lijn 6 (Uithof - CS) eindigen nu weer op het tramstation boven Centraal Station en niet meer in de Rijnstraat.
In deze situatie zal pas op 16 mei 1998 verandering komen. Dan zijn de nieuwe sporen
op het spui klaar en zullen de lijnen 8, 10 en 16 hun oude route weer terugkrijgen.
De keerlus rond de Grote Kerk, in betere tijden voornamelijk gebruikt door de party-tram, dient nu als eindpunt van lijn 2 (Kraaijenstein - Centraal Station). De rangeerders bij de Zwarte Madonna zijn zo druk met het afwikkelen van het tramverkeer van en naar Leidschendam / Mariahoeve, dat zij de wagens van lijn 2 kunnen missen als kiespijn. Inkorting van deze op CS-Hoog eindigende lijn lag daarom voor de hand. Als ik op vrijdag de dertiende in de avondspits langs de Grote Kerk loop, zie ik een volle lijn 2 klaarstaan voor de rit naar Kraaijenstein.
Bij de noodhalte CS-Rijnstraat staat op de dynamische reizigersinformatie vermeld dat
reizigers voor Kraaijenstein eerst met lijn 3, 6 of 10 naar de Grote Kerk moeten reizen. De
HTM zet op tactische punten informatiemedewerkers in. Deze hebben het niet erg druk: de
Hagenaar lijkt na een week gewend te zijn aan de situatie en maakt dankbaar gebruik van
nieuwe rechtstreekse verbindingen die nu - noodgedwongen - worden geboden. In totaal heeft
HTM 40 extra medewerkers per dag nodig om het gehavende tramnet in werking te houden.
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
De HTM overweegt, een noodspoor aan te leggen op het gedeelte van het Spui dat nu - in verband met de aanleg van de tunnel - "spoorloos" is. (Daarmee kan het rangeerwerk niet voorkomen worden; wel worden de routes van de tramlijnen wat korter). Als de aanleg doorgaat, is DDR paraat met de camera.
Frans Mensonides
15 maart 1998
LAATSTE NIEUWS
Het plan voor een noodspoor is inmiddels alweer verlaten. De aannemer van de tramtunnelwerken, Tramkom (what's in a name), heeft opdracht gekregen, het definitieve tramspoor op het Spui versneld aan te leggen, zodat dit medio mei in gebruik genomen kan worden, in plaats van na de bouwvakvakantie. Daartoe moet ook het dak van de tramtunnel op het kruispunt Spui - Grote Marktstraat versneld afgebouwd worden.
Na voltooiing van dit alles zouden over anderhalve maand de trams van lijnen 8, 10 en 16 weer rechtdoor van het Spui naar de Hofweg kunnen rijden.
Het Gat van de Kalvermarkt zelf, lijkt voorlopig nog niet gedicht te kunnen worden.
Frans Mensonides
29 maart 1998
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
De HTM heeft, zoals gezegd, 40 man en vrouw ingezet binnen een straal van 750 meter rond de Kalvermarkt. Oranje- en geeljassen regelen het verkeer; roodjassen verstrekken informatie. De HTM'ers kwijten zich met enthousiasme en vrolijkheid van hun ongewone taken; mede daardoor wordt ook vanmiddag geen enkele wanklank vernomen.
De noodhalte op de Rijnstraat biedt slechts plaats aan twee trams achterelkaar. Er stoppen, dank zij de calamiteit op de Kalvermarkt, nu zeven lijnen, in een gecombineerde spitsfrequentie van één tram per 65 seconden per richting. Langs het Malieveld staat een file van vier wagens te wachten tot zij mogen oprijden naar het halteperron.
Ik neem lijn 7 langs de Hofvijver naar de Kneuterdijk. Daarvandaan is het vijf minuten lopen naar de Grote Kerk, die nu het middelpunt vormt van de keerlus van lijn 2.
Terug op de Kneuterdijk neem ik lijn 35. Deze bus pendelt sedert het begin van deze week tussen Kneuterdijk en Hollands Spoor, via de route die in beter tijden werd gereden door tramlijnen 8 en 16. Lijn 35 filmt "Tramdienst", hoewel het toch duidelijk een bus is. Niet zomaar een pendelbusje; nee, een serieuze lijn met halteborden en een officiële dienstregeling. Eén van de symptomen die erop duiden dat de stremming wel eens heel, heel erg lang zou kunnen gaan duren.
Er zijn flink wat trampassagiers weggelopen. De trams zijn veel minder druk dan je zou verwachten tijdens een middagspits op een doordeweekse dag aan het eind van de winter. Op het oog geschat is op de getroffen lijnen zo'n 25% van de passagiers afgehaakt, waarvan een gedeelte overgelopen schijnt te zijn naar buslijnen als 4, 5 en 22 (en natuurlijk de nieuwkomer lijn 35).
Oorzaken: tijdverlies (hoewel het driehoeken bij de Madonna vanmiddag uitermate gestroomlijnd verloopt en niet meer dan een minuut of 2 in beslag neemt); de slechte bereikbaarheid van de winkels rond het kruispunt Spui - Grote Marktstraat; extra overstappen voor de reizigers naar Duindorp, Moerwijk en Kraaijenstein.
Laat nu in totaal eens 10% echt het OV de rug te hebben toegekeerd, dan scheelt dat de HTM 30.000 passagiers per dag; een fikse strop voor de lege gemeentelijke schatkist.
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
Van de Gravenstraat neem ik lijn 3 naar CS. Eerst oponthoud op het Buitenhof, waar een noodhalte is aangelegd voor bezoekers van het centrum. Daarna een eeuwigheid wachten op wit licht voor de beweging linksaf, de Hofweg op; de oude route van lijn 3 voordat in 1976 de trambaan over CS geopend werd. Ook toen duurde het ritje heel erg lang. Honderd meter verder rechtsaf langs de Hofvijver (de straatnamen hier kan ik nooit in de juiste volgorde onthouden). Deze route, normaal in gebruik bij de nu verbannen lijn 16, is niet geschikt voor 5 drukke tramlijnen. Wachten bij de halte aan het Lange Voorhout. Ook het negenoog op de Bosbrug, voor rechtsaf, wil maar niet wit worden. Eindelijk: we rijden weer een paarhonderd meter. Tot we achteraan kunnen sluiten in de tramfile bij het Malieveld. Halte Rijnstraat; het doel is bereikt. Wie mee wil naar Voorburg of Leidschendam, wacht nu nog het rangeerwerk bij de Madonna.
Ik neem lijn 1 naar Scheveningen en reis later terug met lijn 11 die nu al 70 jaar heen en weer rijdt over de voormalige goederenspoorlijn Hollands Spoor - Scheveningen Haven. Op de Loosduinseweg stap ik over op de sterk ingekorte lijn 2 uit Kraaijenstein.
Bij de Grote Kerk is een oranjejas in de weer met de wisselpook. De tram maakt een rondje om de Grote Kerk. De bestuurder roept netjes om dat dit, dank zij de stremming, het eindpunt is. Wie naar CS wil reizen, moet verder met 3, 6 of 7. Ik doe het: weer het hele ritueel rond de Hofvijver.
Als die tramtunnel eindelijk af is, zal iedereen hem wel ervaren als een enorme verbetering.
TERUG naar Homepage De digitale reiziger
Nu het Spui weer bereikbaar is, hebben de tramlijnen 8, 10, 12 en 16 hun oude routes teruggekregen. Lijn 2 (Kraayensteijn - CS), die sedert maart was ingekort tot de Grote Kerk, rijdt met ingang van 17 mei weer door naar het Centraal Station. De gratis pendelbus, lijn 35 (Hollands Spoor - Kneuterdijk) is opgeheven; hetzelfde geldt voor de noodhalte op het Buitenhof.
De Kalvermarkt is, bijna drie maanden na het ontstaan van het lek in de tramtunnel, nog steeds niet bereikbaar voor de tram. Dit wil zeggen, dat de lijnen 2, 3, 6 en 7 nog altijd een ommetje moeten maken via het Spui en de ROVER-boog bij de zwarte Madonna. Deze lijnen stoppen echter niet meer op de halte aan de Rijnstraat.
Op de route langs de Hofvijver, die de afgelopen maanden 5 tramlijnen kreeg te verwerken, is de rust teruggekeerd. Aan de halte Tournooiveld stopt nu, als vanouds, alleen nog maar lijn 16.
Inmiddels hebben complete legers ingenieurs zich geboden over het Lek in de tramtunnel. Het meest recente plan behelst het afbouwen van de tunnel onder een overdruk van lucht. De bouwers zullen hun werkplek moeten bereiken via een systeem van luchtsluizen. Het is nog niet bekend hoeveel vertraging dit alles zal veroorzaken aan het tramtunnelproject. De schade loopt al in de tientallen miljoenen.
De tramlijnen 1, 9 en 11 zijn in dit overzicht niet opgenomen; deze lijnen hebben niet te lijden
gehad onder de stremming op de Kalvermarkt en zijn niet gewijzigd. De digitale reiziger houdt
zich aanbevolen voor op- of aanmerkingen op dit overzicht, maar acht zich niet
verantwoordelijk voor de gevolgen van foutieve vermeldingen.
m.i.v. 17 mei 1998
| LIJN | NOODROUTE (VERVALLEN) |
HUIDIGE ROUTE | OPMERKINGEN |
| 2 | Kraaijenstein - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - Grote Kerk. | Kraaijenstein - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - route langs de Grote Kerk - Spui - ROVER-boog - CS | |
| 3 | Loosduinen -Torenstraat - route langs Grote Kerk - route langs de Hofvijver - CS (Rijnstraat) - ROVER-boog - CS (Hoog) - Leidsenhage | Loosduinen -Torenstraat - route langs Grote Kerk - Spui - ROVER-boog - CS (Hoog) - Leidsenhage | |
| 6 | Uithof - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - route langs Grote Kerk - route langs de Hofvijver - CS (Rijnstraat) - ROVER-boog- CS (Hoog) - Station Mariahoeve | Uithof - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - route langs Grote Kerk - Spui -ROVER-boog - CS (Hoog) - Station Mariahoeve | |
| 7 | Statenkwartier - Kneuterdijk - route langs de Hofvijver - CS (Rijnstraat) - ROVER-boog - CS (Hoog) - Leidschendam | Statenkwartier - Kneuterdijk - Spui -ROVER-boog - CS (Hoog) - Leidschendam | |
| 8 | Scheveningen Noorderstrand - Kneuterdijk - route langs de Hofvijver - CS (Rijnstraat)- Madonna- Zieken - HS - Vrederust | Scheveningen Noorderstrand - Kneuterdijk - Spui - Zieken - HS - Vrederust | Deze lijn heeft zijn oorspronkelijke route, van vóór de tramtunnelwerken, teruggekregen |
| 10 | Statenkwartier - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - route langs Grote Kerk - route langs de Hofvijver - CS (Rijnstraat)- Weteringkade - HS - Voorburg | Statenkwartier - Grote Markt - Jan Hendrikstraat - route langs Grote Kerk - Spui - Zieken - HS - Voorburg | |
| 12-16 | Duindorp - HS - Hofwijckstraat - Rijswijkseweg - Laakkade- Moerwijk | Duindorp - HS - Weteringkade - CS (Rijnstraat) - route langs Hofvijver - Spui - Zieken - HS - Moerwijk. | Deze lijnen hebben hun oorspronkelijke route, van vóór de tramtunnelwerken, teruggekregen |
| 35 (bus) | HS - Zieken - Spui - Hofweg - Kneuterdijk | --- | VERVALLEN |
| De routebeschrijvingen gelden voor beide richtingen. | |||