Mosterd na de maaltijd, dit stukje. De foto’s van het prille huwelijk tussen de tram en de gemeente Vlaardingen zijn immers vorige week al gepubliceerd, en er bestaan aanwijzingen dat het publiek van dit magazine voor minstens de helft uit plaatjeskijkers bestaat. Wie zal het woordelijke verslag nog lezen? Goed, geeft niet; mijn schaarse ledige uren dienen toch gevuld. En ik heb, om de plaatjeskijkers tegemoet te komen, bij dit artikel nieuwe foto’s geplaatst; de oorspronkelijke zijn HIER nog te zien.
Het gaat allemaal om de TramPlus van de RET. Lijn 1, die tot / met 30 oktober jongstleden De Esch verbond met Schiedam Woudhoek, is de dag daarop omgezet in zo’n snelle, hoogkwalitatieve tramlijn. Gedurende de afgelopen jaren is hard en langdurig gewerkt aan deze transformatie, die onder andere neerkomt op het aanpassen van alle halteperrons en abri’s. Verder is een 2200 meter lange zijtak aangelegd van Schiedam naar de Vlaardingse wijk Holy.
Op maandag de 31ste was de feestelijke opening, opgeluisterd door de clown Bassie en zijn vrienden (waaronder zich weinig belastinginspecteurs bevinden, heb ik eens gelezen). Daarmee werd de gemeente Vlaardingen voor het eerst in haar bestaan aangesloten op een tramnet; de grauwe Zuid-Hollandse industriestad heeft de tram van de RET jarenlang zien eindigen in Schiedam, en eerder die van de WSM in Maassluis.
De tak naar Holy werd gekoppeld aan lijn 23 (Beverwaard – CS). Er ontstond daardoor een schier eindeloze lijn Beverwaard – Holy met een lengte van 24 kilometer, een rijtijd van om en nabij 5 kwartier en een frequentie van 10 minuten van maandag tot / met vrijdag overdag. Lijn 1 rijdt nog steeds van De Esch naar Woudhoek, maar is omgenummerd in lijn 21. Ook deze tram rijdt om de tien minuten. Op het lange gemeenschappelijke traject, van de Rotterdamse Beurs tot het Schiedamse Bachplein, rijden lijn 21 en 23 in een gecombineerde frequentie van 5 minuten.
Daarmee is het TramPlusnet in Schiedam / Vlaardingen nog niet compleet. Over circa een jaar wordt lijn 21 doorgetrokken van Schiedam Woudhoek naar het te openen NS-station Schiedam-Spaland. Verder zullen rond dezelfde tijd de lijnen 21 en 23 omgeleid worden via NS- en metrostation Schiedam-Centrum; daartoe is in het centrum van Schiedam een korte uitstulping van de TramPlusbaan in aanleg.
Bij het laatstgenoemde station begint mijn wandeling door Schiedam en Vlaardingen. Er wordt op dit station gewerkt aan de invoering van de OV-Chipkaart, door mannen met rode konen en gele hesjes, de laatste voorzien van het Chipkaart-logo. Er lopen minstens anderhalf dozijn werklieden; wat een beweeg, voor een systeem dat we vermoedelijk nooit zullen zien werken!
Alle poortjes staan uitnodigend open; groen licht. “Verlaat dit station’, bevelen ze, precies hetgeen ik van plan was, ook zonder daartoe gemaand te worden. Café Pleinvrees ertegenover wisselt geen geld voor trein en sigaretten (Hollandse neringdoenden vermelden doorgaans op hun pui en etalage wat ze allemaal NIET doen om hun klanten van dienst te zijn). Geld voor trein hóéft straks ook niet meer; als de plannen slagen; even € 7,50 geldklopperij voor een chipkaart en dan ben je voorgoed verlost van het gezeur om kleingeld voor de kaartjesautomaat.
Een breed zandpad langs de Overschiesestraat verraadt waar de uitstulping in de TramPlusbaan zal gaan komen. Alles aan de rechterzijde van de straat is nu gesloopt, behalve het proveniershuis. Daar wonen nog steeds gewone Schiedammers. Plannen van de hotelketen Best Western om het complex te kopen, zijn niet doorgegaan.
Gravin Aleida staat wat beteuterd bij de ruïne van het kasteeltje dat zij in 1275 heeft laten bouwen. De stad is er in de loop der eeuwen omheen gebouwd. De restanten van haar optrekje staan nu ruggelings tegen een hypermodern winkelcentrum en een kantorencomplex.
Ik ga te voet naar Holy, en volg de trambaan. Een autootje passeert me. ‘Samen leven, samen reizen’ staat erop. De rijdende oecumene? Nee, de auto is van de RET en vervoert kaartjescontroleurs.
Het tramverkeer zit op die extreem lange lijnen al goed in de war: mij passeren binnen een paar minuten 4 trams naar Holy / Woudhoek, in keurige afwisseling: 21-23-21-23. Al die lange slangen zijn zo goed als onbezet, op een late dinsdagmorgen. Als de vierde voorbij is, heb ik ineens geen zin meer om te lopen, en neem plaats bij een halte. Maar nu komt er natuurlijk net een hele tijd geen tram meer.
‘Hoéééé, choechoechoe, Hoéééé, choechoechoe’ Hysterisch gelach van een aantal bejaarde mannen en vrouwen in de abri. Eén klapt zelfs helemaal dubbel van de lach-spasmen; wat is er voor geestigs gezegd?
-‘Oh, ik laat me strrippekaarrt valle!’
-‘Hoéééé, choechoechoe, Hoéééé, choechoechoe.’
Een ander lacht met piepende, astmatische uithalen; ‘Hèhèhè, hèhèhè, hèhèhè’. ‘Hij die niet beter weet, lacht om zijn eigen leed’, placht mijn grootmoeder zaliger te zeggen.
-‘Ik gaat iederre dag uit ete’ (gekakel uit tandeloze mond).
- ‘Hoéééé, choechoechoe, Hoéééé, choechoechoe’ (ze wist nu de tranen uit haar ogen).
-‘Dat ken allemaal van me ouwewéé!’
-‘Há, há, há, hááááááááááááááááááááh!’
Een paar dagen later zal in Almere zo’n luidruchtig troepje bejaarden uit de MacDonalds gezet worden.
De tram komt. Ook de bejaarden stappen in.
-‘En als je klok nou achterleuwpt’, hoor ik er even later een zeggen tegen de kaartcontroleurs.
-‘Hoéééé, choechoechoe, hoéééé, Choechoechoe’
-‘Há, há, há, hááááááááááááááááááááh!’.
De kaartjescontroleurs lachen beleefd mee, hoewel ze evenmin als ik snappen wat er te gieren valt.
Ik bemerk te laat dat ik in lijn 21 naar Woudhoek zit, en moet een stukje teruglopen.
Woudhoek is sedert 1985 bereikbaar per tram. De keerlus lag toen temidden van modderhopen. Ik ben er indertijd een keer naartoe gewaad. Op de laatste bovenleidingmast stond met dikke zwarte verfletters: ‘Hè, hè, dit is de laatste’. De tram was er eerder dan de wijk. Voor Holy is het tegendeel het geval. Op het oog geschat dateert dit Bijlmerachtige buurtje van rond 1970; het heilige zie je er overigens niet aan af. Na 35 jaar: eindelijk een tram.
Ik loop terug naar de aftakking. Het nieuwe trajectje telt 5 haltes, waarvan één, Schubertplein, op Schiedams grondgebied. De enige vier tramhaltes in heel Vlaardingen heten van oost naar west: Parijslaan, Over de dammen, De Loper en het eindpunt Holysingel.
Het nieuwe traject is nog niet ingereden. Bij elke passage van een tram klinkt een klaaglijk gefluit en gesnerp, vooral in de bochten; de baan slingert zich door een merkwaardig duinlandschap dat je hier, ruim 15 kilometer van zee, niet zou verwachten. Grote zand- en grasheuvels markeren de grens van Schiedam met Vlaardingen.
De muur van de brandweerkazerne wordt gestut door drie probleemjongeren die misschien vrezen dat het gebouw zonder hun aanwezigheid in zal storten. Er wordt iets fijngewreven boven een zilverpapiertje.
Het zit tegen regenen aan. De harde wind doet zand opwaaien. De trambaan zie ik in de verte zijn weg vervolgen door een geul tussen twee rijen hoge flats. Wat een sombere omgeving is dit; grote zwarte vogels dalen op mijn schouders neer.
Ik besluit tot enige inspanning, als om ze van me af te schudden, en ren een steil, zeven meter hoog duin van gras op, welke actie begeleid wordt door geloei en applaus van de drie slampampers. Het moet voor hen wel een culturele shock zijn, iemand zich snel te zien voortbewegen. Je zou ze met plezier een schop voor hun luie godverdomme geven.
Boven zie ik pas wat dit ‘duin’ is: het talud voor de Rijksweg A-19 naar Delft, die nooit is aangelegd. Milieuactivisten achtten de weg schadelijk voor het natuurgebied Midden-Delfland en hebben uitstel weten te bewerkstelligen. De weg is nog niet helemaal van de baan, voor zover ik weet.
Ik zie de grasbult naar beide zijden weggolven in het steenlandschap. Ooit is een plan geopperd, HTM-tram 1 via dit anders nutteloze talud te verbinden met RET-lijn 1 (thans: 21/23). Jammer dat het er nooit van gekomen is. Nu er vastomlijnde plannen zijn voor een doortrekking van het TramPlusnet naar Ridderkerk Drievliet, had je een super-megatramlijn kunnen openen, Scheveningen-Drievliet; een dikke 50 kilometer, met een rijtijd van pakkemvast 2 uur en 20 minuten.
‘Een langwerpige strook woeste grond in de lengteas van Holy’, zo omschreef ik deze omgeving drie jaar geleden, in een stuk dat erg lijkt op dit. Ook toen worstelde de RET al met de chipkaart, die ook toen al ‘binnenkort’ ingevoerd zou worden.
Het mag een wonder heten dat de aanleg van deze trambaan niet is afgestuit op sociale onveiligheid. De tram rijdt door een strook niemandsland. Langs de trambaan loopt een onverharde en onverlichte weg, gebruikt voor aanvoer van materialen tijdens de tramaanleg. Of hier nog iets van een wandel- of fietspad komt, weet ik niet.
Dit is het meest unheimische stukje tramroute van Nederland. Nu, met een inmiddels doorgebroken bleek zonnetje, gaat het nog wel, maar niemand zal hier graag bij donker op de tram staan te wachten.
‘Hoe dat dan strraks mot met die ouderrekaarrte voor bejaarrde!’ Bij de tramhalte Over de dammen hebben ze het ook al over die chipkaart; iedereen praat erover; te veel eer. ‘En dan slaat het poorrtje op tilt en zit je d’rrtusse als bejaarrde!’
Als Peter R. de Vries zijn zin krijgt, hoeft het helemaal niet meer. Zijn pas opgerichte partij PRDV is voor gratis openbaar vervoer, om de files korter te maken, en voor afschaffing van het Kok-kwartje, om ze weer langer te maken. Wat me bij dat soort populistische politici altijd tegenstaat: ze vertellen je er nooit bij waarvan ze hun maatregelen willen betalen; wordt het openbaar vervoer, dan inkomstenloos, gefinancierd uit al die afgeschafte Kok-kwartjes, die de overheid misloopt?
Toen ik las over de 55 stellingen, die de populaire misdaadhunter De Vries had aangeplakt aan de poort van Nieuwspoort, dacht ik: het zal toch niet waar wezen dat hij Luther probeert te emuleren, die er in 1517 een kleine honderd aanhangig maakte? Zoveel historisch besef zal De Vries toch wel niet hebben, dat hij dat weet? Maar ja hoor, zijn actie was in navolging van de kerkhervormer. De Vries trekt nogal een grote broek aan.
Hij overtreft zijn voorbeeld (denkt hij zelf, denk ik). Luthers stellingen gingen voornamelijk over de aflaathandel; die van De Vries over alles (en daardoor over niets). ‘Stellingenpolitiek’, dat woord zou wel eens hoog kunnen eindigen in het lijstje van neologismen van 2006. Ikkerdekik heb het voor het eerst gebruikt; laat dat vastgelegd zijn!
De trambaam loopt dwars door winkelcentrum De Loper heen, een wat kaal, groot, winderig, rechthoekig winkelplein. Dat is nu tenminste goed bereikbaar. Maar dat wil nog niet zeggen dat er veel te beleven is. Vergeefs zoek ik naar een eettentje. Het wordt uiteindelijk een snackbar, waar ik twee broodjes kaas nuttig.
Dan verder naar het eindpunt. Hier loopt de trambaan door een woonwijk. De flats hebben plaatsgemaakt voor laagbouw.
‘Nee, joh hee, dat is aan de euwverkant!’, hoor ik schreeuwen. Twee postbodes zijn in een heftig gesticulerende discussie verwikkeld. De een heeft een verweerd hoofd dat een langjarig zwervend bestaan verraadt, en een paardenstaart vol kringelhaar in de nek; de tweede, een jonge man, bezit een ontiegelijk stomme kop. Beide hebben een dienstfiets met achterop een plastic trommel vol brieven. Post wisselt van eigenaar. ‘Nééhéé, dat is daar aan de euw-ver-káááánt, zeg ik toch, lul!!!’ Die met het staartje geeft de brieven, die hem zo-even overhandigd zijn, weer terug, stampvoetend van drift. Een briefkaart waait weg; er staat een stevige bries. Maar ze gaan erachteraan, en krijgen hem nog te pakken. De post heeft wel eens betere tijden gekend.
Dan bereik ik het eindpunt op de Holysingel. Geen lus, zoals je zou verwachten, maar een driehoek. De trambestuurders moeten enig rangeerwerk verrichten om weer met hun neus in de richting van Beverwaard te komen.
De Holiërs weten hun feestvreugde over de tramaansluiting aardig onder stoelen en banken te steken. De tram die ik neem raast langs de haltes; alleen bij het winkelcentrum stappen een paar passagiers in. Er rijden ook nog steeds bussen in Holy; die onderhouden de verbinding met het centrum van Vlaardingen, waar de tram wel nooit zal komen.
In exact vijf kwartier bereik ik Beverwaard. Ik wil dit verhaal niet besluiten vóór de lezer een snellere manier aan de hand gedaan te hebben om dit ritje te maken. Neem bus 56, stap op Vijfsluizen over op de metro, en verlaat die bij Kralingse Zoom voor lijn 140 van connexxion. Als je het een beetje uitknobbelt, via de OV-reisplanner, bespaar je zo tien minuten à een kwartier, en heb je die snelle TramPlus verslagen!
Frans Mensonides
11 november 2005
Er geweest: 1 november 2005
17 september 2005: Eindpunt Woudhoek is onbereikbaar tijdens de werkzamheden voor de komst van de TramPlus. De trams keren even voorbij Station Nieuwland.
© Frans Mensonides, Leiden, 2005