Links: John Hurt in zijn glansrol van
Caligula in zijn glansrol
van Aurora, rechts Pilou Asbæk als spindoctor Kasper Juul.
Foto links komt ik weet niet
meer waarvandaan; foto rechts van
Wikipedia NL: Pilou Asbæk
LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
134. CARMIGGELT-ADEPT
(24/03/2013)
133. 85!
MOEDERS VERJAARDAG
(17/03/2013)
132. TRILOGIEëN
IN 800 WOORDEN; PARELTJES VAN SIMON CARMIGGELT
(10/03/2013)
131. KALENDERFETISJIST
(03/03/2013)
130. VAN
MIDZA-ZEGELS TOT THESALES; WINKELEN IN LEIDEN (24/02/2013)
129. MEPHISTO'S
ONLINE; DIGITAAL WINKELEN (17/02/2013)
Zelden zie je een dramaserie op tv waarvan je het jammer
vindt dat het laatste deel is aangebroken. Ik zag er afgelopen winter twee van
dat kaliber. De eerste op DVD: I,
Claudius, de befaamde BBC-serie uit de jaren 70, misschien wel de beste tv-serie
aller tijden. De tweede gewoon via de VARA: het Deense Borgen (De Burcht). Beide series gaan over hetgeen de mensheid, na
seks, toch wel het meest opwindt, fascineert en in beweging brengt: Macht. In
beide series overheerst een diep-sombere toon over hoe het ervoor staat met de
mensen die boven het volk zijn gesteld.
I Claudius zag ik
in 1977 voor de eerste en tot voor kort enige keer. Maar na 36 jaar stonden
sommige scenes en verhaallijnen me nog heel helder voor ogen. Het begint
allemaal met oma Livia, de echtgenote van keizer Augustus, die haar zoontje Tiberius
op de keizerstroon wil hebben, een oversekste niksnut. Om haar doel
te bereiken, vergiftigt zij successievelijk alle andere troonpretendenten – behalve
haar kleinzoon Claudius, die stottert, hinkt en door de hele keizerlijke familie
als een ongevaarlijke gek wordt beschouwd.
Tiberius komt aan de macht, zit een kwart eeuw op de troon
en wordt gesmoord in een kussen. De volslagen krankzinnige Caligula, een neefje
van Claudius, wordt de volgende keizer. Ook zo’n scene die je onmogelijk kunt
vergeten: Claudius en twee zwagers worden in het holst van de nacht ontboden naar
Caligula’s paleis. Zij vrezen dat hun laatste uur geslagen heeft. Caligula laat
het drietal tot het morgenkrieken wachten op hun lot. Maar dat bestaat uit een
pure anticlimax: ze zijn alleen geroepen voor een ballet, waarin de keizer de rol
speelt van de godin Aurora. Hij danst vol overgave, terwijl een bariton een stemmig dageraadslied
ten gehore brengt.
Ook Caligula wordt vermoord. De keizerlijke garde roept
Claudius voor de gein uit tot zijn opvolger, hoewel hij schreeuwt dat hij
eigenlijk republikein is. Claudius doet het onverwacht goed als keizer. Hij is wat
humaner dan zijn voorgangers, laat een nieuwe haven aanleggen en wint een
veldtocht tegen de Britten. Maar terwijl hij aan het vechten is in Engeland,
verandert keizerin Messalina het paleis in een bordeel. Alweer een legendarische
scene: de keizerin gaat een weddenschap aan met een hoer, wie in één nacht de
meeste mannen aankan. De keizerin wint met grote afstand. Een aflevering later rolt
haar kop.
Zelf wordt de stotterende heerser uiteindelijk toch ook om zeep
gebracht. Zijn opvolger is niemand minder dan Nero, die weer een paar zwarte
bladzijden zal toevoegen aan het boek der Romeinse geschiedenis.
Er zit natuurlijk een hoop verdichtsel bij zo’n historische
serie. De makers ervan baseerden zich op een roman van Robert Graves, en die
weer op geschiedschrijvers als Tacitus, die zelf ook niet overal bijgestaan
hebben. Maar laat iedereen er iets bijverzonnen hebben; de sfeer van decadentie
en gekte in de serie zou best eens aardig overeen kunnen stemmen met de werkelijkheid
van toen.
De politieke dramaserie Borgen
speelt in het huidige tijdsgewricht, in Denemarken, een klein en welvarend
land, dat wel wat lijkt op het onze, met een koningin, coalitieregeringen, formatiebesprekingen
en opiniepeilers. Zou dat nou op het Binnenhof achter de schermen ook zo gaan?,
dacht ik vaak, als kijker. Er is weinig reden om te veronderstellen dat dat
niet zo is.
Borgen vertelt het
verhaal van Birgitte Nyborg, de idealistische leidster van een nieuwe partij,
de (fictieve) Middenpartij. Zij is daarnaast moeder van twee heel normale (dat
wil tegenwoordig zeggen: gestreste) kinderen en heeft een wat goeiige
echtgenoot die als docent Economie een paar trappen lager dan zij staat op de
maatschappelijke ladder.
In haar strijd om de macht wordt ze bijgestaan door
persvoorlichter en spindoctor Kasper (‘Kèsper’) Juul, die overduidelijk de
klootzak is van het stuk. Er is iets rottigs in het koninkrijk Denemarken,
zoals Shakespeare al eens gezegd schijnt te hebben, en het luistert naar de naam
Juul. Al in aflevering één steelt hij belastende documenten uit het huis van
een zopas overleden politiek kopstuk. Deze documenten brengen de zittende
regering ten val, de Middenpartij wint de verkiezingen en Nyborg wordt, tot
haar eigen verbazing, de eerste vrouwelijke statsminister
(minister-president) van Denemarken.
Dan begint in haar een fascinerend verrottingsproces. De
voorheen zo oprechte, eerlijke politica verandert per aflevering meer in een
doortrapte, liegende, manipulerende, nietsontziende, aan het regeringspluche
klevende, door opiniepeilingen geregeerde bitch, met Juul aan haar zijde als
kwade genius. De laatste kwijt zich met schier aandoenlijk perfectionisme, betere doelen waardig, van zijn taak.
Een derde hoofdpersoon naast Nyborg en Juul, is Katrine Fønsmark, de jonge presentatrice van een actualiteitenrubriek. Zij laat ons een blik werpen in een
andere slangenkuil: die van de media. De ambitieuze Fønsmark wil
meer zijn dan alleen een presenterend blondje, maar stuit steeds op het glazen plafond
van machtige mediamannen.
Beide werelden, de politieke burcht en de media, zijn bovendien onderling
verbonden doordat Katrine Fønsmark een los-vaste relatie heeft met Kasper
Juul – die zelf een rot-jeugd gehad heeft, wat hem toch nog wat menselijke en
sympathieke trekken verleent.
Nyborg raakt daarvan in de loop van de serie meer en meer
gespeend. Iedere keer denk je: dieper zal ze toch niet kunnen zinken. Maar in
iedere aflevering speelt ze dat toch weer klaar.
Nyborgs emotioneel verwaarloosde man kan een top-baan krijgen bij
een groot concern. Maar zij verbiedt hem die positie te accepteren, omdat die
firma via-via betrokken is bij een transactie met de overheid, zodat zijn
nieuwe baan haar publicitair niet zo best uitkomt. Als zij hem vervolgens ook
nog dwingt tot deelname aan een tv-documentaire over hun ideale gezinnetje, is
ook voor deze lankmoedige man de maat vol en vraagt hij een echtscheiding aan.
Feitelijk is niet Nyborg de baas in Denemarken, maar zijn Juul en Fønsmark
dat, of anders gezegd: de spindoctors en
de media. Daardoor steekt het Denemarken van de 21ste eeuw nog net iets uit
boven het Rome van de 1e. Romeinse dictators hoefden zich niet zo erg te storen
aan de publieke opinie. Daarom wordt in I,
Claudius op grote schaal gemoord, terwijl in Borgen hooguit de ene karaktermoord na de andere gepleegd wordt.
De eerste reeks van Borgen laat
de kijker achter met een soort cliffhanger: zit er ergens nog een bodem onder
het morele verval van Nyborg, en gaan zaken zich nog ten goede keren?
Het levert fascinerend tv-drama op. Ik koop de tweede serie maar
op DVD, denk ik, want ik kan niet wachten om te zien hoe het afloopt.
FHM
31 maart 2013
© Frans Mensonides, Leiden, 2013